Балканската рута - и надежна и трагична за кинеските мигранти
41-годишна Кинеска почина на местото на несреќата, кога камион со српски регистарски ознаки излета од коловозот на патот Валандово - Дојран и се преврте во четири часот изутрината на 20 ноември. Нејзиниот сопатник во „патот на смртта“ беше и 41-годишниот Л.Ш., кој почина еден ден подоцна откако беше примен со тешки повреди на Клиниката на нефрологија.
И другите седуммина мигранти, кои според полицијата, без знаење на возачот на камионот влегле во приколката се здобија со повреди. Нив ги спасуваа и извлекуваа од превртениот камион тим на пожарникари од Гевгелија и Струмица.
Мигрантите беа однесени во прифатниот ценгар Винојуг во Гевгелија, од каде по потреба биле транспортирани по болниците.
Од Интернационалната организација за миграција (ИОМ), организација во рамките на ОН велат дека надлежните органи моментално го истражуваат конкретниот случај.
„Криумчарските мрежи долж Источно-медитеранската рута ја искористуваат ранливоста на мигрантите, изложувајќи ги на опасни патувања и злоупотреби. Овие мрежи најчесто стапуваат во контакт со мигрантите преку дигитални средства, онлајн платформи и мрежи на посредници“, изјави Александар Саздовски од ИОМ.
И ова не е единствен случај. Претходно, полицијата пронајде тројца кинески мигранти во автомобил БМВ со регистарски таблички од Луксембург, управуван од 22-годишник од Неготино. Дополнителните проверки на МВР открија дека всушност табличките припаѓаат на друго возило, што укажува на криумчарска операција со фалсификувани документи и превозни средства. Криумчарот заврши во притвор, а мигрантите во прифатниот центар во Гевгелија.
Во Прифатниот центар "Винојуг", кој е лоциран во непосредна близина на граничниот премин на јужната граница со Грција, кога екупа на Радио Слободна Европа го посети пред два дена, кинеските мигранти веќе немаше. Тука имаше само 10 мигранти од Непал, Судан и Брегот на слоновата коска.
За нивната здравствена состојба се грижела Сандра Томовска и тимот на Црвениот крст. Во изминатите 10 години, колку што непрекинато трае кризната состојба поврзана со мигрантската криза која е прогласена во Северна Македонија, таа е сведок на различни животни судбини, како и на неодамнешното згрижување на кинеските мигранти.
„Оние лица кои беа полесно повредени и поминале одреден степен на медицинско третирање во Општата болница во Гевгелија и Ургентниот центар во Скопје беа донесени овде. Тие мигранти кои требаше да добијат полесна терапија беа згрижувани во нашата амбуланта овде која се наоѓа во транзитниот центар, а се останато подлежеше на третман од страна на Министерството за здравство, односно Меѓународната организација за имиграции “, изјави Томовска.
Бројката на сместени во транзитниот центар Винојуг се менува од ден во ден. Тоа зависи од работата на граничната полиција и ФРОНТЕКС.
Сепак, Томовска не ги открива мотивите и причините на мигрантите од Кина кои досега не беа видливи како дел од Балканската транзитна рута.
„Луѓето кажуваат секакви приказни, но она што ние го држиме во целосна доверба и се трудиме да го зачуваме нивното човечко достоинство - она што ќе се сподели меѓу нас, да остане во нашите кругови. Нивните приказни се тажни, човечките трагедии се сурови. Но, тука е Црвениот крст да ја намали нивната ранливост“, ни рече Поповска.
Разговорот со неа го направивме пред седиштето на Црвениот крст во Прифатниот центар. Во неговата околина, а и пред самиот влез доминира сликата на див нерегулиран паркинг. Всушност, тоа се сите запленети превозни средства - од автомобили, комбиња и камиони кои служеле за шверц на нелегални мигранти, а сега се стационирани тука бидејќи се дел од судски постапки.
Од Интернационалната организација за миграција (ИОМ), која е присутна во Винојуг, велат дека немаат информации за причините за нивната миграција.
„Мигрантите што патуваат по Источно-медитеранската рута главно мигрираат поради социо-економски причини, војни или конфликти во нивните земји“, изјави Саздовски.
Рутата е сѐ уште транзитнаНа Балканската мигрантска рута која ја опфаќа и Северна Македонија движењето на мигранти уште постои преку криумчарски канали и диви гранични премини.
За кинеските мигранти, Северна Македонија е пречка меѓу Србија (каде влегуваат легално преку безвизна политика) и Грција (каде преминуваат нелегално за да влезат во ЕУ).
Според податоците добиени од Министерството за внатрешни работи, бројот на спречени илегални преминувања на мигранти од Кина во 2025 година бележи намалување.
Годинава нивниот број изнесува 54 лица. Споредбено со 2024 година, бројката е речиси преполовена и изнесувала 98 лица, а е приближно иста со 2023 година - кога биле фатени 58 лица нелегални мигранти од Кина.
„Лицата мигранти од Кина во Северна Македонија во најголем број од случаите користејќи го безвизниот режим со Србија легално остваруваат влез на територијата на Србија, од каде илегално со помош на криумчари ја поминуваат границата со Северна Македонија, транзитираат низ територијата до јужниот дел на државата односно до границата со Грција, каде повторно илегално ја преминуваат границата кон Грција“, одговорија за Радио Слободна Европа од МВР.
Заклучно со 25 ноември, од Министерството одговорија дека не регистрирале ниту едно поднесено барање за азил од кинески државјанин, што покажува дека Северна Македонија е само нивна станица на патот кон ЕУ.
Дали ќе продолжи кризната состојба?
Центарот за управување со кризи на неделно ниво ја информира Владата за состојбата во транзитните центри - на југ во Винојуг и на север кон Србија, односно Табановце.
На 129-та седница на владата од 18 ноември 2025 година пишува дека се доставени три писмени известувања за кризната состојба поврзани со висок ризик од зголемен обем, влез и транзитирање на мигранти. Во миоментов е констатирано дека ситуацијата е мирна.
„Надлежните институции кои се вклучени во операционализацијата на акцискиот план заради успешна превенција и спречување на влезот и транзитирањето на мигрантите низ територијата на државата остваруваат постојана комуникација, координација и соработка со Центарот за управување со кризи. Регионалниот центар во Гевгелија известува дека ситуацијата пред и во Винојуг е мирна, како и Регионалниот центар во Куманово известува дека се преземени сите координативни мерки и активности во Табановце“, одговорија од Владата.
За неполн месец, на 31 декември, истекува прогласената кризна состојба на територија на државата. Засега е непознато дали по нецели 10 години Собранието ќе изгласа нејзино продолжување за нови шест месеци, пракса која беше воспоставена и досега.
Податоците од Европската агенција за гранична и крајбрежна стража (Фронтекс) покажуваат дека во првите девет месеци од 2025 година биле откриени 482 кинески државјани во Србија и БиХ при нелегален премин на балканската мигрантска рута.
Трендот укажува на раст, бидејќи само во последните месеци се идентификувани четири групи со преку 50 луѓе, а се очекува бројот да продолжи да се зголемува до крајот на годината.
Неодамнешните извештаи од Високиот комесаријат за бегалци при ОН (УНХЦР) откриваат дека од 2012 до 2024 година над еден милион кинески граѓани побарале азил во странство.
Причините за овој пораст на миграцијата , според извештајот на УНХЦР се сложени: засилена контрола и цензура во Кина по доаѓањето на Си Џипинг на власт, како и економски фактори — растечка невработеност меѓу младите и недоволен пораст на платите.
Во истиот период е забележано ширење на кинески дијаспорски заедници низ светот, особено во градови како Амстердам, Бангкок, Дубаи и Токио. Сепак, значителен дел од новите мигранти припаѓаат на пониската средна класа, која се соочува со ограничени опции за легална емиграција и поради тоа бара алтернативни патишта за напуштање на Кина.