«Акча, йөзек урлады..» Кайнанага чыдап булмагач, баламны алдым да, чыгып киттем
Илмира ире Алмазны чын күңелдән яратты. Кыз чагында ук ул егет аның өчен дөньядагы иң ышанычлы кеше кебек булды.
Алмаз да Илмираны кочаклап: «Мин сине беркемгә бирмим», – диде. Тик язмышның үз сынавы, үз көче була икән...
Туйлар үткәч, алар әти-әниләре белән бергә яши башладылар. Илмира башта моңа каршы килмәде – кайда яшәсә дә, ире белән булырга теләде. Тик Илмира бик тиз аңлады: бу йортта аны кирәксенмиләр. Алмазның әнисе Сания апа аны читләштерә башлады.
Бар нәрсәгә дә җитеш гаилә – тик кайнананың күңеле тар иде. Киленне яратырга теләмәде. «Ул безгә тиң түгел», – дип пышылдады беркөн улына. Алмаз башта көлде: «Нәрсә сөйлисең, әнкәй...» – диде.
Тик көннән-көн ул сүзләр Алмазның аңына үтеп керде. Сания апа туктау белмәде: «Кара, ул синең акчаңны санап кына тора...»
Илмира иренең үзгәрүен сизде. Элек ул өйгә йөгереп кайта иде, хәзер соңга калып кайта, дәшми генә керә.
Бер кичне Сания апа: «Бу килен безне талады», – диде. «Зәркәнем юк, йөзек юк – эзләгез үзеннән!» Илмираның моңа кадәр беркайчан да болай кимсетелгәне булмады. «Әнкәй...» – диде Алмаз. Тик күзләре шикле иде.
Ул төнне Илмира йоклый алмады. Йөрәгендә – ачу, гарьлек, әмма күбрәк – сагыш. Иртән ул кайнатасы Хәлим абзыйның карашын тойды. Элек дус иде, хәзер ул да читсенеп карый.
Илмира иренә: «Китик, аерым яшик», – диде. Ә Алмаз: «Әнкәй карт, ул авыр сүз күтәрә алмый», – дип җавап бирде.
Күпмедер вакыттан соң Илмира авырга узды. Бу шатлык та аларга тынычлык китермәде. «Бу бала безнеке түгел!» – диде Сания апа. Алмаз дәшмәде.
Илмира сабыен күкрәгенә салып елады – ире якламады.
Кемгә кирәк бу бала, бу ана? Тик аналар беркайчан бирешми… Бала туды. Кыз бала. Зифа. Кечкенә куллары белән анасының күкрәгенә терәлеп йоклады.
Тик сөенечнең гомере кыска булды. Кайнана һәр көнне: «Бала елый, йокларга бирми, мин үләм монда!» – дип орышты.
Алмаз эштән кайтып: «Тынычлап ял итеп булмый, нигә баланы кычкыртасың?» – дип Илмираны гаепли. «Нәрсә, син бала тавышыннан куркасыңмы?» – дип кычкыра иде яшь әни эченнән генә.
Беркөнне Сания апа өйдә акчаларны санап: «Менә, тагын юк!» – диде. Бу юлы Алмаз йодрыгын кысты...
Илмира җыенды. Баланы юрганга төреп чыгып китте. Капка төбенә кадәр ире чыгып карап калды – ләкин туктатмады.
Кайтты ул үз әниләренә. Ишек ачылганда, анасының күзенә карады – анда илаһи җылылык бар иде. «Кызым, безгә кайтуың – олы шатлык», – диде анасы. Илмира елап кына җавап бирә алды.
Яңа тормыш башланды. Ана һәм кыз – бер-берсенә терәк. Көннәр узды. Илмира эшкә керде – сатучы булып. Кызын балалар бакчасына бирде. Тормыш җиңел булмады. Әмма тыныч – иң мөһиме, бер кеше кычкырмый, яла якмый.
Алмаз бер шалтыратып та карамады. Сания апа киртә булдымы, әллә горурлыкмы?
Зифа үсте. Кызы – акыллы, зирәк. Әнисен «батыр» дип атый. Илмира төнлә еш елады. Сагыну түгел – нахак сүзләр кимерә. Кем гаепле аның гаиләсе таркалуда? Аңлашу булмаган, мәхәббәт җиңелгән…
Кышның уртасында бер кичне Илмира кибеттән кайтып килгәндә, каршысына Алмаз чыкты. Бик кырыс, салкын кыяфәтле. Әйтерсең күрешүгә үкенә кебек.
– Исәнме, – диде ул. – Без... безнең турыда уйлыйм кайчак.
Илмира җавап бирмәде. Күзләрендә – ачы сагыш.
– Кыз ничек? – дип сорады Алмаз, башын иеп.
– Аллаһка шөкер. Син күрергә теләсәң, суд аша хәл ит, – дип җавап бирде Илмира. Тавышында кырыслык юк, ләкин ишекләр ябылган иде.
Алмаз нәрсәдер әйтмәкче булды, ләкин соң иде. Ул вакытта йөрәкләр арасындагы юллар инде ябылган иде.
Илмира кайтып кергәндә, кызы ишек төбендә тора иде.
– Әни, бу – минем әтиемме? – диде ул, тәрәзәдән күреп өлгергән ахры.
– Әйе, кызым, – дип пышылдады ана. – Тик ул хәзер – чит кеше.
Зифа эндәшмәде. Балалар күпне сизә. Кайчак сүзсез дә аңлыйлар: кайда ярату, кайда – кимсетү.
Илмира эшендә күтәрелде. Аны яраттылар – эшчән, пөхтә, гел елмаеп тора. Кайчак, үзе дә сизмәстән, кеше алдында көчле булып күренергә тырышты.
Өйдә исә ул тагын сагышлы кала. Ялгыз вакытта диван кырыена утырып, иренең кайчандыр яраткан сүзләрен хәтеренә төшерә. «Син – минем кояшым», – дигән иде ул. Ә кояшны болыт каплады.
Зифа үскән саен сораулар артты.
– Нигә минем әтием безнең янда түгел?
Илмира дөреслекне яшермәде. Кайчандыр яратканнар, ләкин мәхәббәттән дә өстен нәрсәләр булган – ачу, гайбәт, яла. Кызы тыңлады, күзләрендә яшь иде. Әнисен кочаклап:
– Мин сине ташламам, – диде.
Шул сүзләрдән соң Илмира тагын бер кат елады – ләкин бу юлы шатлыктан.
Бер елны Зифа мәктәптә бәйгедә отты. Сәхнәгә чыгып, анасына багышлап шигырь укыды:
«Минем әни – батыр хатын. Ул ялгыз, ләкин көчле...»
Зал тып-тын калды. Малайлар кызның күзенә карап утырды, укытучылар исә елмайды.
Илмира, кызын алкышлап, басып торды. Ул көнне аның күңеле беренче тапкыр тынычланды.
Берничә елдан Зифа институтка укырга керде. Анасы бу шатлыкны тагын да зуррак итеп кабул итте – ул бит кызын үз көче белән генә күтәрде.
Беренче стипендиясенә Зифа әнисенә яңа итекләр алды.
– Туңмассың, – диде ул, елмаеп.
Илмира елап елмайды. Көннәр шулай уза торды. Алмаз турында хәзер ул сирәк уйлый. Сания апа инде күптән юк. Ә кайнатасы картлар йортына киткән, диделәр. Илмира йөрәгендә үпкә сакламады. Язмыш шундый булгач...
Бер кичне Зифа:
– Әни, син яңадан кияүгә чыкмадың. Нигә? – дип сорады.
– Чөнки мин иң кадерле кешемне таптым. Син – кызым.
Зифа анасына кочаклады.
– Мин сиңа гел терәк булырмын, – диде.
Берни кирәк түгел Илмирага. Тыныч өй, җылы чәй, кызының тавышы… Ялгыз үткән елларның бәясе шушы мизгелләрдә аңлашылды. Ул көнне Илмира тәрәзәгә карап утырды. Көз түгел иде. Яз иде...
Бәлки, аның да күңелендә яз башлангандыр. Кайчак бәхет хакында күп сорау биреп, аны күрми дә каласың.
Илмира бәхетне үзе тудырды – яратып, түзеп, эшләп, күтәреп. Һәм иң мөһиме – ул үз-үзен саклап калды...