Nacrt budžeta Crne Gore zagubljen u tranziciji
Ukoliko Budžet za 2021. ne bude usvojen do kraja ove godine, plate, penzije ili socijalna davanja u Crnoj Gori nema osnova da budu suspendovani, ocjenjuje za Radio Slobodna Evropa Marko Sošić iz Instituta alternativa (IA).
Nakon što je i zvanično probijen rok, 15. novembar, u kojem je budžet trebalo da bude dostavljen crnogorskom parlamentu na usvajanje, najvažniji ekonomski akt će morati da sačeka formiranje nove Vlade. Sjednica skupštine sa tom tačkom dnevnog reda zakazana je za 2. decembar.
Šta je obećao mandatar Krivokapić?
Mandatar Zdravko Krivokapić je u intervjuu agenciji Mina-business najavio je da će Predlog budžeta biti spreman do 20. decembra.
“Radićemo ako treba i 24 sata sa ekspertima koje ćemo angažovati, najvjerovatnije iz inostranstva i taj budžet pripremiti i sljedeću godinu dočekati sa izvjesnim budžetom”, rekao je Krivokapić.
Ukoliko skupština do 31. decembra ne usvoji budžet za narednu godinu, u Crnoj Gori će prvi put biti uvedeno privremeno finansiranje.
„To bi podrazumijevalo da se funkcioniše jedno vrijeme bez budžeta, odnosno da se potrošačkim jedinicama odvoji jedna dvanaestina novca od prošlogodišnje potrošnje. U okolnostima reorganizacije ministarstava ovo bi bilo komplikovano i dovelo bi nas u situaciju koja bi tehnički opteretila sistem i bilo bi dobro da je izbjegnemo“, navodi Marko Sošić.
Ekonomista Aleksandar Damjanović, poslanik prethodnog saziva crnogorske Skupštine takođe smatra da kratko privremeno finansiranje ne bi trebalo da ostavi posljedice na socijalana davanja.
„Najbolje da se budžet predloži na normalan način i da ga parlament raspravi koliko god je moguće u tih deset dana decembra. Ako bude potrebe za suštinskim prilagođavanjem zbog novih politika i situacije sa pandemijom, taj rebalans se može napraviti u prvom kvartalu naredne godine“, kaže Damjanović za RSE.
Problemi tranzicije vlasti
Damjanović smatra da je Vlada Duška Markovića, iako u tehničkom mandatu, trebalo da dostavi parlamentu Nacrt budžeta:
„Nema opravdanje za kašnjenje budžeta i Vlada nije pokazala dovoljno odgovornosti da ga pošalje (novom) parlamentu.“
U novom sazivu parlamenta koji je konstituisan 23. septembra, prvi put nakon 30 godina Demokratska partija socijalista (DPS) nema većinu.
Mandatar Zdravko Krivokapić izjavio je da je njegov tim u cilju pripreme budžeta, kako bi bio ušao u proceduru odmah po izglasavanju nove Vlade, od Ministarstva finansija tražio podatke:
“Nijesmo mogli dobiti ni elementarne, čak ni o tome koliko je bilo zapošljavanja od 1. septembra do 20. oktobra jer se to tretira kao tajna.”
Reagovali su iz Ministarstva finansija 16. novembra, saopštivši da ih Krivokapić ni njegov tim nijesu kontaktirali tim povodom. Iz Ministarstva su pritom saopštili da su imali pripremljen Nacrt zakona o budžetu za 2021. godinu.
“Nakon konsultacije s Vladom odlučeno je da se Nacrt budžeta ne stavlja u dalju proceduru, već da bude predmet razmatranja novoformirane Vlade”, navodi se u saopštenju Ministarstva finansija.
Uloga stranih eksperata u izradi budžeta
Inače, mandatar Krivokapić je najavio da će za potrebe donošenja budžeta najvjerovatnije angažovati strane eksperte. Aleksandar Damjanović smatra da za tim nema potrebe.
„Crna Gora ima dovoljno pameti i struke da se taj posao može završiti kod nas bez ikakve pomoći sa strane. Tehnički, to nije težak posao i to može da uradi domaća pamet“, navodi Damjanović.
Mandatar je za ministra finansija u vladi sa 12 ministara, koju je uporedio sa 12 apostola, predložio Milojka Spaića, diplomiranog ekonomistu u čijoj biografiji piše da je radio u kompanijama u Evropi, Sjedinjenim Američkim Državama (SAD) i Japanu.
Međutim, izbor nove Vlade, a time i ministra finansija prvi je korak ka usvajanju budžeta. Naime, Vlada treba da utvrdi Predlog budžeta i dostavi ga na ocjenu vladinoj Komisiji za ekonomska pitanja, koja zbog promjene vlasti takođe mora da izabere novi sastav.
Nakon toga šalje se parlamentu, gdje prije glasanja u plenumu, predlog mora da prođe i skupštinske odbore koji još nijesu formirani.
I druge okolnosti, pored zakonske procedure, mogle bi da utiču na tajming usvajanja, ali i realizaciju budžeta.
Kraj je godine i vrijeme božićnih i novogodišnjih praznika. Osim toga državna administracija od marta ove godine radi u uslovima pandemije korona virusa, što bi moglo da utiče na dostupnost javnih službenika.
Zašto mandatar očekuje opstrukcije?
Iz tima mandatara Krivokapića su kazali da očekuju opstrukcije zaposlenih u javnoj upravi s obzirom na to da su najčešće zapošljavani kao članovi partija iz odlazeće vlasti.
Pored svih navedenih problema sa kojima će se suočiti nova Vlada možda i najveći je to što će zateći gotovo praznu državnu kasu, a ni međunarodne analize crnogorske ekonomije ne ulivaju optimizam.
Prema najnovijoj procjeni Međunarodnog monetarnog fonda, crnogorska ekonomija bi mogla da oslabi 12 posto, a sličnu prognozu je u svom jesenjem izvještaju objavila i Svjetska banka.
Slabljenje ekonomije znači manje novca u Budžetu prije svega zbog toga što će prihod od turizma, koji kreira gotovo četvrtinu bruto domaćeg proizvoda ove godine zbog pandemije biti 25 posto u odnosu na prošlogodišnji.
Prema analizi nevladine organizacije Institut Alterativa, posljednjih šest godina predlog zakona o budžetu je samo dva puta dostavljen Skupštini na vrijeme, odnosno u zakonskom roku do 15. novembra.
Kašnjenje poput ovogodišnjeg dogodilo se i prije četiri godine (2016), kada se zbog konstituisanja tadašnje Vlade premijera Duška Markovića sa Prijedlogom budžeta odlazeće izvršne vlasti čekalo do 18. decembra.