Izgradnja mostova na Ibru: Za jedne 'razvoj', za druge 'besmislena ideja'

Planovi Vlade Kosova za izgradnju dva nova mosta preko reke Ibar u podeljenoj Mitrovici izazvali su oštre reakcije među lokalnim Srbima koji ovaj potez vide kao političku provokaciju, a ne kao sredstvo povezivanja zajednica.

Dok vlasti u Prištini tvrde da je cilj projekta "integracija i razvoj", pojedini građani i lokalni predstavnici upozoravaju da bi ovakva odluka, doneta bez konsultacija sa zajednicama, mogla dodatno da produbi postojeće tenzije između severne i južne strane grada.

Marina iz Severne Mitrovice najavu kosovskih vlasti da planiraju izgradnju dva mosta preko reke Ibar, koja ovu opštinu sa srpskom većinom deli od Južne Mitrovice – gde živi većinsko albansko stanovništvo – vidi kao "ishitrenu odluku kosovskih vlasti da demonstriraju svoju moć nad građanima severa".

"Svi znamo da ta dva mosta ni na koji način nisu potrebna gradu i ne mogu doprineti bilo kakvom 'zbližavanju' i 'jačanju komunikacije' među građanima sa obe strane Ibra, već služe isključivo kao sredstvo ulivanja paranoje među srpskim stanovništvom severa", kaže ona za Radio Slobodna Evropa.

Marina podseća da već postoje funkcionalni mostovi za saobraćaj, te da građani Severne i Južne Mitrovice mogu pešaka da prelaze i preko glavnog mosta na Ibru.

Za Anu je ideja izgradnje dva mosta na Ibru, pored onog glavnog, "potpuno besmislena".

"Pre mi ovo deluje kao neko predizborno obećanje i poruka glasačkom telu nego suštinska briga o građanima i način na koji će oni funkcionisati. Opština Severna Mitrovica trebalo bi da se bavi drugim stvarima, a ne idejama koje nemaju suštinu", smatra ona.

Kosovske vlasti su prošle nedelje najavile izgradnju dva nova mosta preko reke Ibar, a na osnovu ilustrativne fotografije koju je objavio Pokret Samoopredeljenje premijera na dužnosti Aljbina (Albin) Kurtija, vidi se da će se nalaziti sa leve i desne strane glavnog mosta, koji je deo Sporazuma Kosova i Srbije o slobodi kretanja, postignutog u Briselu u okviru dijaloga o normalizaciji odnosa.

Iz Evropske unije, koja posreduje dijalogom, međutim u odgovoru za Radio Slobodna Evropa naveli su da nisu uključeni u ovaj projekat, niti su upoznati s njim, ali da se svaka odluka o izgradnji infrastrukture preko reke Ibar mora doneti pažljivo i inkluzivno, uz potpuno uključivanje svih zajednica na koje se to odnosi.

Šta kaže Vlada Kosova?Iz Vlade Kosova u odgovoru za Radio Slobodana Evropa navode da je projekat izgradnje mostova pokrenut na zahtev dve opštine, kao rezultat osnivanja Zajedničkog odbora Mitrovice, te da memorandum o razumevanju predviđa da Ministarstvo infrastrukture finansira i sprovodi infrastrukturne projekte, koji uključuju izgradnju mostova za pešake i automobile preko reke Ibar, s ciljem olakšavanja slobode kretanja građana i robe.

"Memorandum definiše obaveze strana, prema kojima Ministarstvo prostornog planiranja, zaštite životne sredine i infrastrukture preuzima odgovornost za finansiranje i sprovođenje projekta, razvija procedure javnih nabavki, imenuje rukovodioce projekta, vrši tehnički nadzor i osigurava finansijsku realizaciju radova, u skladu sa važećim zakonskim propisima. Opštine su odgovorne za određivanje lokacija, obezbeđivanje relevantnih dozvola i praćenje realizacije projekta na terenu putem imenovanih službenika", navode iz Vlade.

Kada je reč o otvaranju glavnog mosta za saobraćaj, iz Vlade navode da njihov stav nije promenjen, odnosno da treba da se otvori za saobraćaj. Pitanje otvaranja glavnog mosta za saobraćaj prošle godine podiglo je tenzije, dok je međunarodna zajednica insistirala da se sve odluke donose u okviru dijaloga.

Da li građanima trebaju novi mostovi?Izgradnja nova dva mosta preko Ibra planirana je na osnovu memoranduma o saradnji Ministarstva infrastrukture Vlade Kosova na dužnosti i opština Severna i Južna Mitrovica.

Kako je saopštio ministar infrastrukture na dužnosti, Ljiburn Aljiu (Liburn Aliu), ovaj projekat će "olakšati kretanje građana i služiće kao infrastruktura za komunikaciju, integraciju i razvoj između dva dela grada".

Međutim, odbornik u Skupštini opštine Severna Mitrovica iz redova srpske zajednice, Dušan Milunović, smatra da su ovi mostovi nepotrebni, te da o njihovoj potrebi niko nije konsultovao građane. Dodaje da se o izgradnji novih mostova nije razgovaralo ni na sednicama Skupštine opštine.

Prema oceni Milunovića, postoje mnogo važnija pitanja kojima lokalne vlasti u Severnoj Mitrovici treba da se bave, te dodaje da će se izgradnja ovih mostova "negativno odraziti na celokupnu situaciju".

"Da smo sve rešili od gradskih pitanja, kao što su putevi, kanalizacija, infrastruktura, da je došlo vreme za izgradnju mostova, ja bih to razumeo. Ali, nažalost, situacija na terenu nije takva", kaže Milunović za RSE.

On je, inače, jedini odbornik u Skupštini opštine Severna Mitrovica iz redova srpske zajednice koji nije napustio svoju poziciju u okviru istupanja Srba iz kosovskih institucija novembra 2022.

Smatra da kosovske vlasti poslednjih godina stalno "stvaraju nove tenzije", te da se i izgradnja mostova predstavlja kao "ujedinjenje Severne i Južne Mitrovice", pa se narod nalazi u strahu.

Grad Mitrovica podeljen je u posleratnom periodu, a 2013. je zvanično podeljen na dve opštine: Severnu i Južnu Mitrovicu. Sredinom juna ove godine formiran je zajednički odbor ove dve opštine na osnovu Zakona o administrativnim granicama opština, radi "približavanja građana".

Gradonačelnik Severne Mitrovice, Erden Atić, tada je upitan da li formiranje odbora znači korak ka ujedinjenju grada u jednu opštinu, što je on kategorički negirao.

Sadiku: Podržavam izgradnju mostova, ali nije trenutakPotpredsednik Skupštine opštine Severna Mitrovica, Skender Sadiku, u izjavi za RSE kaže da on podržava svaku izgradnju mostova, da su oni sinonim za spajanje ljudi, kultura i različitosti, ali da je u ovom trenutku bilo prioritetnijih pitanja.

"Nije dobro vreme da se krene (sa izgradnjom mostova), da ne zaboravimo – predstoje nam lokalni izbori. Ovi mostovi više služe političarima nego običnim građanima. Svakom građaninu Mitrovice trebaju mostovi, ali mi nemamo kulturni centar, škola nam je u kontejneru, imamo mnogo raseljenih lica, ne samo iz albanske zajednice. Ima većih prioriteta, mostove treba graditi, ali da se ide sa prioritetima", smatra Sadiku.

Veruje da su centralne i lokalne vlasti trebale da konsultuju građane pre donošenja odluke o izgradnji dva mosta na Ibru, jer je "ovo od velikog značaja".

Prema njegovoj oceni, izgradnju novih mostova je trebalo planirati nakon što se onaj glavni otvori za saobraćaj, te dodaje da pripadnici srpske zajednice treba da shvate da bi tako nešto bilo i u njihovom interesu.

Raniji pokušaji otvaranja glavnog mostaVlada Kosova je tokom leta prošle godine pokrenula inicijativu da se glavni most na Ibru otvori za saobraćaj, čemu se usprotivilo lokalno srpsko stanovništvo, ali i međunarodna zajednica.

Misija NATO-a na Kosovu (KFOR), čiji se vojnici nalaze na glavnom mostu na Ibru, tada je podvukla da se svaka odluka o otvaranju mosta mora doneti u okviru dijaloga Kosova i Srbije, koji se vodi posredstvom Evropske unije.

Tadašnji ambasador SAD na Kosovu, Džefri Hovenijer (Jeffrey Hovenier), rekao je u intervjuu za Radio Slobodna Evropa da postoji realan rizik vezan za otvaranje mosta u Mitrovici, koji bi mogao da utiče na bezbednost vojnika NATO-a, uključujući i američke vojnike.

"Veoma ozbiljno shvatamo svaku akciju koja može uticati na bezbednost i zaštitu američkih vojnika koji rade na podršci Kosovu", rekao je tada američki ambasador, te izrazio nadu da će Vlada Kosova uzeti u obzir "ove zabrinutosti".

Premijer Kosova Aljbin Kurti je potom naveo da će njegova vlada nastaviti konsultacije i koordinaciju u vezi sa otvaranjem mosta, uz napomenu da to nije upereno protiv nikoga.

Ovaj most je poznat po etničkim sukobima u posleratnom periodu, što je glavni razlog njegovog zatvaranja.

Pripadnici srpske zajednice iz Severne Mitrovice su ranije za RSE ocenili da bi otvaranje glavnog mosta samo podiglo tenzije na terenu, dok su Albanci iz Južne Mitrovice naveli da bi takav potez doprineo suživotu i slobodi kretanja.

Kosovo i Srbija su otvaranje mosta preko Ibra u Mitrovici za saobraćaj dogovorili u okviru dijaloga o normalizaciji odnosa 2014. godine. Predviđena je takozvana revitalizacija mosta sa ciljem uklanjanja svih barikada koje su postavljali lokalni Srbi i funkcionalizacije mosta.

Potom je 2016. dogovoren novi implementacioni plan, čiji je cilj bio prevazilaženje nesuglasica oko različite interpretacije prethodnih zaključaka. Prema novom planu implementacije, potpuno otvaranje mosta je trebalo da se desi u januaru 2017. godine.

Ipak, radovi na revitalizaciji mosta su završeni tek u junu 2018. godine, a most, u koji je uloženo 1,5 miliona evra, nikada nije otvoren za motorna vozila, već samo za pešake.