Δύσκολοι χειμώνες στο Αιγαίο
Πώς κυλά η ζωή στο αφρισμένο Αιγαίο του χειμώνα; Οταν τα φωτογενή σοκάκια με τις βουκαμβίλιες και οι ειδυλλιακές παραλίες είναι για τους περισσότερους απλώς καρέ αναρτημένα σε ψηφιακούς τοίχους, μερικές χιλιάδες συνεχίζουν να ζουν, να εργάζονται, να δημιουργούν σε τόπους τραχείς. Τόπους που τον Φεβρουάριο ελάχιστα μοιάζουν με τους παραδείσους που εκατομμύρια διαγκωνίζονται για να απολαύσουν τον Αύγουστο.
«Η νησιωτικότητα είναι πλεονέκτημα για όσους μπορούν να το αντιληφθούν», λέει στα «ΝΕΑ» ο περιφερειάρχης Νότιου Αιγαίου Γιώργος Χατζημάρκος. Και εξηγεί: «Νησιωτικότητα σημαίνει πως σε κάθε μικρό και απομακρυσμένο νησί πρέπει να εκπληρωθεί ο θεμελιώδης όρος των ίσων ευκαιριών. Κάθε νησί, όσο μικρό ή μεγάλο κι αν είναι, όσο κοντά ή μακριά από την ηπειρωτική χώρα, είναι ένας κόσμος ολόκληρος. Χρειάζεται τουλάχιστον μία μονάδα Υγείας, ένα σχολείο και όλες τις κοινωνικές δομές. Τουλάχιστον ένα λιμάνι ή και ένα αεροδρόμιο, ένα υδραγωγείο, ένα εργοστάσιο παραγωγής ρεύματος, έναν χώρο διαχείρισης απορριμμάτων και τόσες άλλες υποδομές που σε μία ηπειρωτική περιοχή θα αντιστοιχούσαν σε έναν ολόκληρο νομό και σίγουρα σε περισσότερους κατοίκους».
«ΤΑ ΝΕΑ» «περιηγήθηκαν» στο Αιγαίο και κατέγραψαν 10 νησιά που στερούνται ένα ή και περισσότερα από τα παραπάνω. Ιδού τι αναφέρουν οι τοπικοί φορείς.
Ικαρία
Δυσλειτουργικά και τα δύο λιμάνια
Ηδη από την αρχαιότητα η Ικαρία είχε χαρακτηριστεί ως «αλίμενος νήσος». Το πρόβλημα παραμένει στις μέρες μας. Συνετέλεσε και η καταστροφή το 2018 του νέου προσήνεμου μόλου στον Εύδηλο, οι εργασίες για την αποκατάσταση του οποίου δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί. Επιπλέον, ο έπαρχος Ικαρίας Παναγιώτης Γενούζος υπογραμμίζει ότι εκκρεμεί η εκβάθυνση του λιμανιού, προκειμένου τα πλοία να δένουν στη νέα προβλήτα, ώστε να αποσυμφορηθεί και η πλατεία, ιδίως τους καλοκαιρινούς μήνες. Στην πρωτεύουσα του νησιού, τον Αγιο Κήρυκο, το λιμάνι είναι εκτεθειμένο στους ανατολικούς ανέμους, με αποτέλεσμα αρκετές προσκρούσεις πλοίων, χωρίς ευτυχώς ανθρώπινη απώλεια.
Παράλληλα, ο Παναγιώτης Γενούζος επεσήμανε το ζήτημα με τις βάρδιες του ΕΚΑΒ. Υπάρχει ένα ασθενοφόρο ανά βάρδια, άλλοτε στον Εύδηλο και άλλοτε στον Αγιο Κήρυκο, μια απόσταση 40 χιλιομέτρων (ή μίας ώρας).
Κάλυμνος
Απουσία δημόσιας δομής φροντίδας χρηστών
Ούτε μία, ούτε δύο, αλλά 24 συλλήψεις καταγράφηκαν το 2022 στο νησί της Καλύμνου για κατοχή και διακίνηση ναρκωτικών, αποκαλύπτοντας ένα πρόβλημα που μαστίζει το νησί. Κατά τον δήμαρχο Καλυμνίων Δημήτρη Διακομιχάλη «το πρόβλημα υφίσταται, ωστόσο, οι αστυνομικές Αρχές κάνουν καλά τη δουλειά τους». Σύμφωνα με τον ίδιο, είναι δύσκολη η απεξάρτηση και η επανένταξη σε ένα απομακρυσμένο νησί και απαιτείται κινητοποίηση των αρμόδιων φορέων και εξειδικευμένες υπηρεσίες. Η απουσία δημόσιας δομής φροντίδας σημαίνει ότι το Γενικό Νοσοκομείο Καλύμνου καλείται να διαχειριστεί το πρόβλημα με την εκτεταμένη χρήση ουσιών.
Αλυτο παραμένει και το ζήτημα της διαχείρισης απορριμμάτων, με το γνωστό… «ηφαίστειο» της Καλύμνου, μία παράνομη χωματερή που βρίσκεται εδώ και δεκαετίες στο βουνό να καίγεται σχεδόν καθημερινά. Σύμφωνα με τον δήμαρχο, τα σκουπίδια συνεχίζουν να συσσωρεύονται, ωστόσο, εξετάζονται παρεμβάσεις.
Ψέριμος
Κλειστό το μοναδικό σχολείο
Το κουδούνι στο Δημοτικό Σχολείο της Ψερίμου χτύπησε τελευταία φορά στις 19 Ιουνίου του 2009, όταν η 12χρονη τότε Αννα, πήρε το απολυτήριό της. Το 1950 σε αυτό φοιτούσαν 120 παιδιά, σταδιακά όμως το νησί ερήμωσε. Το 2011 η Ψέριμος είχε 80 κατοίκους, σήμερα έχουν μείνει λιγότεροι από τους μισούς και όσες οικογένειες είχαν παιδάκια εγκαταστάθηκαν στη γειτονική Κάλυμνο. Αυτή τη στιγμή, στο νησί ζει μόλις ένα παιδάκι τριών ετών, ο Πανορμίτης, που γεννήθηκε στις 3 Ιανουαρίου του 2020. Οταν χρειαστεί να πάει σχολείο, θα πρέπει να εγκαταλείψει το νησί. Το 2021 ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός ΙΗΑ (International Hellenic Association) ανέλαβε τον συντονισμό για την ανακαίνιση του Δημοτικού Σχολείου. Ακολούθησαν κι άλλοι χρηματοδότες. Ομως, οι οικογένειες με παιδιά συνεχίζουν να φεύγουν από το νησί ακριβώς επειδή δεν λειτουργεί σχολείο. Ταυτόχρονα, το σχολείο παραμένει κλειστό, γιατί δεν υπάρχουν παιδάκια. «Πώς θα αποκτήσει η Ψέριμος παιδιά; Αυτό είναι το δύσκολο» υπογραμμίζει ο δήμαρχος Δημήτρης Διακομιχάλης.
Αντίπαρος
Η έλλειψη νερού, το κακό δίκτυο και οι πισίνες
Στην Αντίπαρο η κατανάλωση του νερού έχει αυξηθεί κατά 200%, εξαιτίας της οικιστικής ανάπτυξης και της αύξησης μόνιμων κατοίκων και τουριστών. Η κατανάλωση φτάνει τα 2.500 κυβικά την ημέρα, η οποία, αν προστεθούν οι απώλειες εξαιτίας του κακού δικτύου, μπορεί να φτάσει και τα 3.500 κυβικά, ενώ και οι περιορισμένες βροχοπτώσεις επιδεινώνουν το πρόβλημα. Πρόσφατα, εγκρίθηκε μία νέα μονάδα αφαλάτωσης, ενώ σε εξέλιξη είναι το έργο ύδρευσης του Αγίου Γεωργίου. Για τους τοπικούς φορείς, ωστόσο, αυτά δεν επαρκούν. Οπως λέει ο δήμαρχος Αντιπάρου Αναστάσιος Φαρούπος, «χρειάζεται μελλοντικά ένα εργοστάσιο αφαλάτωσης, που θα δίνει 2.000 κυβικά νερού ημερησίως, ώστε να καλυφθούν οι αυξημένες ανάγκες». Το καλοκαίρι εμφανίστηκαν στο νησί τέσσερα νέα βυτιοφόρα που άντλησαν νερό από ιδιωτικές γεωτρήσεις με άδεια για αγροτική χρήση και το πούλησαν σε βίλες για να γεμίσουν τις... πισίνες. Μία τέτοια γεώτρηση, ωστόσο, μπορεί να αντλήσει σε ένα καλοκαίρι έως 30.000 κυβικά νερού απειλώντας τον υδροφόρο ορίζοντα.
Νάξος
Τουρισμός και Airbnb επιτείνουν το στεγαστικό πρόβλημα
Το στεγαστικό μαστίζει το νησί της Νάξου. Τουρισμός και Airbnb το καλοκαίρι, «ψηφιακοί νομάδες» τον χειμώνα. Οι εκπαιδευτικοί καλούνται να πληρώσουν ενοίκια έως και 700 ευρώ στην πρωτεύουσα του νησιού, όπως λέει η καθηγήτρια Ελένη Βλισήδου. Κατά τον δήμαρχο Νάξου και Μικρών Κυκλάδων Δημήτρη Λιανό το πρόβλημα δεν αφορά μόνο τους καθηγητές αλλά πολλές επαγγελματικές κατηγορίες: «Οι καθηγητές βρίσκουν πιο εύκολα κατοικία γιατί φεύγουν 30 Ιουνίου και έρχονται πάλι τον Σεπτέμβριο. Αυτοί που έχουν το πρόβλημα είναι οι γιατροί που μένουν 12 μήνες τον χρόνο. Ανθρωποι που θέλουν να επαναπατριστούν δυσκολεύονται. Πρέπει να υπάρξει θεσμοθέτηση ειδικής κατηγορίας χρήσεων γης με κύρια χρήση την κατοικία στη νησιωτική ενδοχώρα. Σε κάθε νέα κτιριακή εγκατάσταση να εξετάζεται η δημιουργία χώρου στέγασης για το προσωπικό. Για παράδειγμα, στη Σχοινούσα, το νέο Περιφερειακό Ιατρείο διαθέτει χώρο για τη φιλοξενία του αγροτικού γιατρού».
Χάλκη
Διασύνδεση μετ' εμποδίων για Ρόδο και Πειραιά
Οι κάτοικοι της Χάλκης, για να επισκεφτούν έναν γιατρό, ένα νοσοκομείο ή μια υπηρεσία, πρέπει να περάσουν - κυριολεκτικά και μεταφορικά - από σαράντα κύματα. Το νησί συνδέεται ακτοπλοϊκά με τη Ρόδο και τον Πειραιά αλλά το ταξίδι δεν είναι εύκολο. «Για να φτάσουν στη Ρόδο χρειάζονται δυόμισι ώρες, ενώ στον Πειραιά με το επιβατηγό "Πρέβελης" 26 ώρες», σημειώνει ο δήμαρχος Ευάγγελος Φραγκάκης και εξηγεί «ότι επειδή πρόκειται για ένα δύσκολο και κουραστικό ταξίδι, συνήθως ανεβαίνουν στην Αθήνα μέσω Ρόδου. Κάνουν, δηλαδή, διπλό ταξίδι». Ωστόσο, όταν ο άνεμος είναι νοτιοδυτικός δεν υπάρχει ούτε αυτή η επιλογή, αφού είναι αδύνατον να προσεγγίσει το λιμάνι οποιοδήποτε πλοίο. «Τον χειμώνα μπορεί να μείνουμε αποκομμένοι πέντε μέρες, μία εβδομάδα», τονίζει και αναφέρεται στο αίσθημα ανασφάλειας που κυριαρχεί. «Είναι και θέμα ψυχικής ισορροπίας. Οταν οι κάτοικοι βλέπουν το πλοίο δικαιώνονται για την απόφασή τους να παραμείνουν στο νησί».
Αγιος Ευστράτιος
Οι νέοι φεύγουν για σπουδές και δύσκολα επιστρέφουν
Ο Αϊ-Στράτης είναι το πιο απομακρυσμένο νησί της Ελλάδας. Για τη δήμαρχο Μαρία Κακαλή η πρόκληση είναι να παραμείνουν οι κάτοικοι στον τόπο τους. «Οι νέοι φεύγουν για σπουδές και δύσκολα επιστρέφουν», τονίζει. Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή, ο πληθυσμός του ανέρχεται σε 257 κατοίκους (25 είναι παιδιά), όταν το 2011 μετρούσε 270. «Ο βασικός λόγος είναι η έλλειψη θέσεων εργασίας. Πολύ δύσκολα θα αποφασίσει κάποιος να δραστηριοποιηθεί εδώ», εξηγεί και προσθέτει το ζήτημα της υγείας: Παρότι λειτουργεί ιατρείο με δύο αγροτικούς γιατρούς, χρειάζεται και γιατρός ειδικότητας, αφού «οι ασθενείς και οι οικογένειες με παιδιά θα αισθανθούν ασφάλεια και θα επιλέξουν να μείνουν». Πέρυσι μία νέα γυναίκα έφυγε από τη ζωή όταν χρειάστηκε να μεταφερθεί με αεροδιακομιδή αλλά καθυστέρησε το κέντρο επιχειρήσεων του ΕΚΑΒ. «Ενας δήμος μόνος του δεν μπορεί να καταφέρει πολλά. Πρέπει σε συνεργασία με την κεντρική κυβέρνηση να δοθούν κίνητρα για να επιστρέψει ο κόσμος στα νησιά», καταλήγει.
Τήλος
Απουσία κινήτρων στους γιατρούς να έρθουν στα μικρά νησιά
«Το μεγαλύτερο πρόβλημα αποτελεί η απουσία κινήτρων στους ειδικευμένους γιατρούς για να έρθουν στα μικρά νησιά», λέει η δήμαρχος Τήλου Μαρία Καμμά-Αλιφέρη. Αυτή η έλλειψη στερεί από το νησί μια επένδυση ύψους 330.000 ευρώ για τη δημιουργία πολυδύναμου ιατρείου με σύγχρονο εξοπλισμό, καθώς η συμφωνία προϋποθέτει την παρουσία ειδικευμένου μόνιμου γιατρού. Στο νησί υπάρχει σήμερα μόλις ένας αγροτικός γιατρός. «Η λύση της τηλεϊατρικής είναι παραμύθι», συνεχίζει η δήμαρχος, καθώς «με τις ελλείψεις στα νοσοκομεία, ποιος γιατρός έχει χρόνο να ασχοληθεί με την εξέταση εικόνων από τα ακριτικά νησιά». Ο χώρος της τηλεϊατρικής χρησιμοποιείται πλέον σαν... νεκροθάλαμος, προκειμένου να διατηρηθούν οι σοροί μέχρι να φύγουν από το νησί. Εν τω μεταξύ, η Τουρκία βλέπει στις ελλείψεις του ελληνικού κράτους παράθυρο ευκαιρίας. Συγκεκριμένα, τουρκικό ιδιωτικό νοσοκομείο στο Μποντρούμ (Αλικαρνασσό) διαφημίζει πλέον τις υπηρεσίες του στα ελληνικά μέσω social media, προσπαθώντας να προσελκύσει ασθενείς από την Τήλο και τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα.
Κύθηρα - Αντικύθηρα
Υποστελέχωση των νησιωτικών δήμων και δημογραφικό
Στο πρόβλημα της υποστελέχωσης των νησιωτικών δήμων στέκεται ο δήμαρχος Κυθήρων και πρόεδρος της Επιτροπής Νησιωτικής Πολιτικής της ΚΕΔΕ Στράτος Χαρχαλάκης. «Οι νησιωτικοί δήμοι είναι δήμοι δεύτερης και τρίτης ταχύτητας και αντιμετωπίζουν τρομακτικές ελλείψεις μόνιμου διοικητικού προσωπικού», σημειώνει. Η υποστελέχωση, συνεχίζει, δημιουργεί καθυστερήσεις στην υλοποίηση έργων: «Εχω τρεις μηχανικούς να παλεύουν έργα εκατομμυρίων σε δύο νησιά». Παράλληλα, υπογραμμίζει πως «η γραφειοκρατία δεν έχει μειωθεί, απλώς έχει ψηφιοποιηθεί» και δεδομένης της έλλειψης προσωπικού «οι διαδικασίες απαιτούν πολύ χρόνο».
Ο δήμαρχος Κυθήρων ανησυχεί, όμως, και για το δημογραφικό. «Από το 1950 μέχρι σήμερα έχουν ερημώσει 60 κατοικημένα νησιά, το επόμενο θα είναι δικό μου: τα Αντικύθηρα έχουν αυτή τη στιγμή 18 μόνιμους κατοίκους. Ο,τι και να λέμε, όσα έργα και να γίνουν, σε 10 χρόνια από σήμερα τουλάχιστον 15 επιπλέον νησιά της Ελλάδας θα είναι έρημα».
Σέριφος
Υπερτουρισμός και δύσκολες διακομιδές ασθενών
Τον δυσανάλογα μεγάλο αριθμό τουριστών κατά τους θερινούς μήνες καλείται να διαχειριστεί η Σέριφος. «Στη διάρκεια της τουριστικής σεζόν αντιμετωπίζουμε πρόβλημα λειψυδρίας, αυξάνονται πολύ τα σκουπίδια, επιβαρύνεται σημαντικά το σύστημα αποχέτευσης, δημιουργείται κυκλοφοριακό πρόβλημα, ενώ δεν υπάρχουν χώροι στάθμευσης», λέει ο δήμαρχος Κωνσταντίνος Ρεβίνθης. «Είμαστε στη διαδικασία εκπόνησης μελέτης για τον βιώσιμο τουρισμό σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Το 2024 θα έχουμε τα αποτελέσματα, που θα μας λένε πόσους ανθρώπους μπορεί να εξυπηρετήσει το νησί με τις υφιστάμενες υποδομές».
Το νησί των Δυτικών Κυκλάδων, όμως, αντιμετωπίζει ζητήματα και με την υγειονομική περίθαλψη, καθώς τα μέτριας σοβαρότητας περιστατικά διακομίζονται στη Σύρο και τα πιο σοβαρά στην Αθήνα. «Πολλές φορές, ωστόσο, το Νοσοκομείο Σύρου δεν μπορεί να τους εξυπηρετήσει. Ετσι χάνεται χρόνος στις διακομιδές και κατά συνέπεια ανθρώπινες ζωές». Από το 2019, οπότε ανέλαβε ο Κωνσταντίνος Ρεβίνθης, υπολογίζει ότι σε περισσότερες από 50 περιπτώσεις, κάτοικοι της Σερίφου μεταφέρθηκαν στη Σύρο και από εκεί στην Αθήνα με αεροδιακομιδή.