Κατώτερο των προσδοκιών το Ταμείο Ανάκαμψης… αλλά γιατί;
Την Τετάρτη 21 Φεβρουαρίου, ενθουσιασμένος ο Επίτροπος οικονομίας Πάολο Τζεντιλόνι δήλωσε πως «η ευρωπαϊκή ανάκαμψη το 2022 ήταν εντυπωσιακή», με την ευρω-ανάπτυξη να είναι «ισχυρότερη από ό,τι στις ΗΠΑ και την Κίνα». Είναι όμως η εικόνα τόσο φωτεινή;
Οι δηλώσεις αυτές έγιναν με αφορμή την ευνοϊκή αξιολόγηση, από τους αξιωματούχους της Κομισιόν, του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (MAA) του ταμείου-μαμούθ των 723 δισ. ευρώ για την οικονομική ανασυγκρότηση μετά την πανδημία.
Πρόκειται για ένα προσωρινό εργαλείο που βρίσκεται στο επίκεντρο του σχεδίου της ΕΕ (NextGenerationEU) για να βγει ανθεκτικότερη από την τρέχουσα κρίση. Μέσω του μηχανισμού, η Κομισιόν συγκεντρώνει κεφάλαια δανειζόμενη από τις κεφαλαιαγορές (έκδοση ομολόγων εξ ονόματος της ΕΕ). Στη συνέχεια, τα διαθέτει στα κράτη-μέλη, προκειμένου να υλοποιήσουν φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις.
Ο Τζεντιλόνι υπήρξε ένθερμος υπερασπιστής του σχεδίου, το οποίο έδωσε στην Κομισιόν σημαντική οικονομική δύναμη για πρώτη φορά, και ελπίζει ότι μπορεί να επαναληφθεί στο μέλλον για άλλους κοινούς στόχους της ΕΕ, όπως το αμυντικό ταμείο, παρά τις αντιδράσεις κάποιων κρατών.
Όπως, όμως, αναφέρει ρεπορτάζ του Euobserver, τα καθαρά μεγέθη της ανάπτυξης ήταν αρκετά χαμηλότερα από τα αναμένομενα, ενώ ειδικοί ψελλίζουν ότι πρέπει να κρατάμε «μικρό καλάθι» στις τυμπανοκρουσίες των Βρυξελλών.
Πολλές υποσχέσεις που διαφημίζονται από στελέχη της Κομισιόν ως ένα από τα οφέλη του ταμείου φαίνονται στη καλύτερη περίπτωση υπερβολικές
Το 2020, όταν ξεκίνησε το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, οι ειδικοί στα υπολογιστικά μοντέλα προέβλεψαν ότι το ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά 1,9% μετά από δύο χρόνια.
Σύμφωνα με υπολογισμούς άλλων εναξάρτητων αναλυτών ο πραγματικός αριθμός έπεσε στο 0,4%.
Βλέποντας αυτούς τους πράγματι όχι και τόσο ευχάριστους δείκτες, ο Τζεντιλόνι λέει πως η «εστίαση αποκλειστικά στα μοντέλα χάνει τον πραγματικό αντίκτυπο του σχεδίου».
Αλλά και πάλι, το μοντέλο που χρησιμοποιεί η ίδια Κομισιόν –το Quest- ρίχνει τα επίπεδα ανάπτυξης στο 0,8% για το 2022.
Φταίει ο Πούτιν
Ποιοι είναι οι λόγοι όμως αυτής της παρεκτροπής από τους φιλόδοξους στόχους;
Σύμφωνα Ευρωπαίους αξιωματούχους φταίνε οι… εξωτερικοί παράγοντες και οι γεωπολιτικές συνθήκες.
Πρώτον, ο πληθωρισμός μείωσε την πραγματική αξία του ταμείου.
Ένας δεύτερος λόγος είναι ότι δεν θα δαπανηθούν όλα τα χρήματα, περίπου 91 δισ. ευρώ από τα συνολικά 385 δισ. ευρώ σε δάνεια, που απομένουν. Είναι κάτι που το έχουν ζητήσει τα κράτη μέλη.
«Υποθέσαμε ότι θα χρησιμοποιηθούν όλα, αλλά εφόσον αυτό δεν ισχύει, το πραγματικό μέγεθος του ταμείου είναι μικρότερο», είπε ο Τζεντιλόνι.
Ένας τρίτος λόγος είναι η αργή υλοποίηση του σχεδίου, που οφείλεται στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ανέφεραν στελέχη της Κομισιόν.
Η ενεργειακή κρίση, που ακολούθησε, ανάγκασε τις χώρες να αναθεωρήσουν τα υπάρχοντα σχέδια για να συνδυάσουν περισσότερες ενεργειακές επενδύσεις στο πλαίσιο του φορέα ενεργειακής ασφάλειας της ΕΕ (40 δισ. ευρώ σε δάνεια και 20 δισ. ευρώ επιπλέον επιχορηγήσεις στο πλαίσιο του RepowerEU), γεγονός που προκάλεσε περαιτέρω καθυστερήσεις.
Ξεκίνησε η αντίστροφη μέτρηση
Ανεξαρτήτως όμως των λόγων, η καθυστέρηση μπορεί να βάλει βόμβα στην υλοποίηση του μεγάλου αυτού σχεδίου.
Τα χρονικά περιθώρια στενεύουν πολύ για τους Ευρωπαίους, καθώς τα κεφάλαια θα πρέπει να έχουν απορροφηφθεί μέχρι το 2026. Υπενθυμίζεται ότι το Ταμείο Ανάκαμψης δεν φτιάχτηκε επ΄ άπειρον, ενώ χώρες όπως η Γερμανία έχουν ξεκαθαρίσει ότι πέραν του συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος δεν θα δοθεί ούτε λεπτό.
Την ίδια στιγμή αξιωματούχοι της Κομισιόν αναμένουν ότι η απορρόφηση από το ταμείο θα διπλασιαστεί φέτος σε σύγκριση με πέρυσι.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Κομισιόν, ο MAA θα μεταφραστεί σε επιπλέον αύξηση του ΑΕΠ, κατά 1,4%, μέχρι το τέλος του προγράμματος, εάν τα κράτη μέλη αναλάβουν το μεγαλύτερο μέρος, αν όχι όλα, από τα χρήματα.
Ωστόσο, υπάρχουν χώρες που απορροφούν τα χρήματα με δραματικά χαμηλό ρυθμό. Για παράδειγμα, η Βουλγαρία έχει εφαρμόσει μόνο το 2% των πράσινων σχεδίων της, ενώ η Λετονία βρίσκεται στο 2,3%, γεγονός που αρχίζει να εγείρει αμφιβολίες σχετικά με τη σκοπιμότητα του εγχειρήματος., σύμφωνα με τον Euobserver.
Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Κριστίν Λαγκάρντ και ο Ευρωπαίος Επίτροπος για την Οικονομία Πάολο Τζεντιλόνι συνομιλούν κατά τη διάρκεια μιας σύσκεψης της ευρωζώνης στις Βρυξέλλες, Βέλγιο, 13 Φεβρουαρίου 2023. (REUTERS/Johanna Geron)
Σύμφωνα με τη ΜΚΟ CEE Bankwatch Network, η Κομισιόν δημιούργησε μια «υπερβολικά θετική εικόνα» για το πώς δαπανήθηκε το δημόσιο χρήμα.
Το Ταμείο Ανάκαμψης «αρχικά ήταν μια ανάσα φρέσκου αέρα», δήλωσε ο Κριστόφ Γιόστ, στέλεχος της CEE Bankwatch Network. «Αλλά η εφαρμογή αποδείχθηκε περίπλοκη. Τώρα, υπάρχει πραγματικός κίνδυνος να μην επιτευχθούν όλοι οι στόχοι».
Δεχόμενες μεγάλες πιέσεις να επιταχύνουν, πολλές κυβερνήσεις βρίσκονται αντιμέτωπες με σοβαρό κίνδυνο, ενώ την ίδια στιγμή ο ελεγκτικός μηχανισμός που βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε στόχους που έχουν τεθεί εκ των προτέρων για τη του αντικτύπου είναι αδύναμος.
«Είναι απίστευτα δύσκολο να εκτιμηθεί ο αντίκτυπος επί τόπου», σημείωσε το CEE Bankwatch.
Οι αξιωματούχοι της ΕΕ το παραδέχτηκαν. «Η ένωση των ενδιαφερομένων και της κοινωνίας των πολιτών θα μπορούσε να ήταν καλύτερη», είπε ένας αξιωματούχος της ΕΕ που μίλησε ανώνυμα και περιέγραψε την παρακολούθηση ως «επιφανειακή».
«Πρέπει να δούμε πιο λεπτομερή και διαφανή παρακολούθηση των μέτρων και να συζητήσουμε το μέλλον της χρηματοδότησης της ΕΕ μετά το 2026», δήλωσε ο Γιοστ.
Επίσης, υπάρχει και η κοινωνική παράμετρος.
Μπορεί η ένεση μετρητών της ΕΕ για την ενίσχυση της οικονομικής ανθεκτικότητας, να απέδωσε σύμφωνα με την σύμβουλο πολιτικής στο Ινστιτούτο ZOE Λυδία Κόρινεκ, αλλά οι υποσχέσεις για κοινωνική ένταξη, βελτιωμένη ισότητα των φύλων και οικονομική συμμετοχή που συχνά διαφημίζονται από στελέχη της Κομισιόν ως ένα από τα οφέλη του ταμείου φαίνονται στην καλύτερη περίπτωση υπερβολικές.
Η εστίαση στα βασικά οικονομικά μεγέθη «κρύβει» ότι εξακολουθεί να υπάρχει «έλλειψη μέτρων για την αντιμετώπιση της κοινωνικής συνοχής», δήλωσε η Κόρινεκ.