«Δεν νομίζω ότι υπάρχει όμορφο. Υπάρχει μόνο αυτό το αισθητηριακό»
Η γεννημένη στη Ζάκυνθο εικαστική καλλιτέχνις σπούδασε αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, συνέχισε τις μεταπτυχιακές της σπουδές στο Ινστιτούτο Art, Space and Nature του Edinburgh College of Art και στο τμήμα Textual Sculpture της Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Βιέννης. Στην πρώτη περίοδο των γλυπτικών έργων της ξεκίνησε να διερευνά το πολιτισμικό παράδειγμα του μεσογειακού μοντερνισμού, χρησιμοποιώντας περιβαλλοντικές μεταφορές, όπως τα υδάτινα ρεύματα. Στον επόμενο τόνο στράφηκε στο Σύμπαν, «διαβάζοντας» σε νέους πλανήτες μορφές μιας οικολογίας προς εξέλιξη. Μετά έφτασε στην Ελευσίνα, διαβάζοντας το μεταμοντέρνο θεατρικό έργο Ρημαγμένη όχθη του Χάινερ Μίλερ, στο πλαίσιο της Ελευσίνας – Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης. Κάθε στίχος του ήταν για τη Στεφανία Στρούζα ένα τοπίο προς εξερεύνηση: Νερό ονομάζεται ό,τι φλέγεται πάνω στο δέρμα / Με σκουριασμένη πανοπλία τρέχει το μέλλον / Ανάμεσα σε σπασμένα αγάλματα φυγή… Μέσα από αυτό δημιούργησε τη γλυπτική εγκατάσταση Εγώ το θαλάσσιο ταξίδι, εγώ η κατάληψη της γης.
Το έργο σου στην Ελευσίνα για τη Μήδεια ήταν η συνέχεια εκείνου που πριν από λίγο καιρό έδειξες στο AnnexM στο Μέγαρο Μουσικής;
Είναι η τριλογία μιας έρευνας που ξεκίνησε με το 212 Μήδεια που παρουσιάστηκε στην Κροατία και μετά ήρθε στην Ελλάδα, στο AnnexM. Ακολούθησε η Ελευσίνα και η έρευνά μου με το παράκτιο τοπίο που είχα δουλέψει πάνω στο θεατρικό κείμενο του Χάινερ Μίλερ Ρημαγμένη όχθη – Μήδειας υλικό – Τοπίο με Αργοναύτες. Και το τρίτο έργο της τριλογίας το δουλεύω τώρα σε σχέση με τη Μήδεια του Παζολίνι. Θέλω να συνεχίσω την έρευνα πηγαίνοντας στην Καππαδοκία, επειδή εστιάζω πιο πολύ στο γεωλογικό κομμάτι, για να δω την υπόσκαφη ιστορία της Καππαδοκίας.
Γιατί σε απασχολεί η Μήδεια;
Ξεκίνησε από την ταινία του Παζολίνι. Ημουν στη Βιέννη, είδα την ταινία αυτή την εποχή της κρίσης, τότε που γίνονταν πολλές συζητήσεις για την Ανατολή – Δύση και επειδή η ταινία βγάζει έντονα το στοιχείο αυτής της πολιτισμικής σύγκρουσης μου προξένησε διάφορους συνειρμούς. Επίσης μου άρεσε πολύ το τοπίο, η αισθητική, τα κοστούμια. Δούλεψα πολλά έργα μου με υφάσματα, με τις αλλαγές των ενδυμάτων της Μαρίας Κάλλας. Φυσικά ήταν και η ίδια η Κάλλας το κλειδί γύρω από τη δυναμική της όπερας στην Κεντρική Ευρώπη, η οποία αργότερα εμφανίζεται σε ταινία του Παζολίνι και επωμίζεται αυτόν τον δυνατό χαρακτήρα. Μετά προστέθηκαν τα κείμενα για τη Μήδεια του Μίλερ και του Ευριπίδη και έτσι συνέχισα τη διδακτορική μου έρευνα στο τμήμα αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου της Θεσσαλίας για τις επιβιώσεις του μύθου της Μήδειας στη σύγχρονη εποχή. Με ενδιαφέρει η αισθητική και πολιτισμική διερεύνηση της σημερινής γεωλογικής εποχής μέσα από τον αρχετυπικό μύθο της Μήδειας.
Πού διαφέρει το έργο σου για τη Μήδεια στην Κροατία από το έργο σου για τη Μήδεια στην Ελευσίνα;
Το πρώτο αφορά έναν υπαρκτό αστεροειδή που είχε ανακαλυφθεί σε αστεροσκοπείο της Κροατίας και ονομάστηκε 212 Μήδεια. Οι αστεροειδείς με την είσοδό τους στην ατμόσφαιρα της Γης μεταμορφώνονται σε διάττοντες αστέρες και σε απειλητικά για τη γη σώματα σε περίπτωση πρόσκρουσης. Καθώς η Μήδεια ταυτίζεται με το απρόβλεπτο και το καταστροφικό, προχώρησα σε ένα εικαστικό αφήγημα, με γλυπτά και βίντεο, παρουσιάζοντας σύγχρονες συνδηλώσεις του μύθου της Μήδειας σε σχέση με το φυσικό περιβάλλον. Στην περίπτωση της Ρημαγμένης όχθης του Μίλερ, το έργο ξεκινά από τον μύθο της Μήδειας και των Αργοναυτών και διαδραματίζεται σε ένα σύγχρονο παράκτιο τοπίο του οποίου η γη και τα νερά είναι μολυσμένα από τα υποπροϊόντα του ανθρώπινου πολιτισμού. Οταν διαβάζουμε τους στίχους του Μίλερ έχοντας ως φόντο την Ελευσίνα, ερμηνεύουμε το παράκτιο τοπίο της πόλης, τα αρχαία μνημεία, το αστικό τοπίο, συμπλέκοντας ίχνη του μύθου με ποικίλα φαινόμενα της ανθρωπογενούς ρύπανσης.
Ποιες ήταν οι προθέσεις σου στο στήσιμο των δύο έργων;
Στο AnnexM χρησιμοποίησα τους φωτισμούς για τα τρία γλυπτά του αστεροειδούς για να δημιουργήσω σκιές, ώστε ο θεατής να συγκεντρωθεί και να διακρίνει τι άλλο κρυβόταν στις φόρμες των γλυπτών. Στην Ελευσίνα με απασχόλησε να βάλω ένα τοπίο μέσα στην αποθήκη. Το κείμενο είναι βίαιο, αναφέρεται στη μεταβιομηχανική μόλυνση και επειδή το θεατρικό έργο είναι τριμερές, το χώρισα σε τρεις νησίδες ώστε να κινείσαι στον χώρο ελεύθερα αλλά κάπως χορογραφημένα στο πώς μπαίνεις, πώς πατάς στα σκοτεινά του σημεία.
Είσαι συγκεκριμένη στα υλικά που χρησιμοποίησες για να δείξεις το τοπίο;
Στο κείμενο του Μίλερ υπάρχει η αναφορά «δέρμα από ασβέστη». Ουσιαστικά το πεθαμένο δέρμα. Ηθελα να χρησιμοποιήσω τον ασβέστη για να αναφέρεται στο νεκρωμένο τοπίο της Ελευσίνας. Ο ασβέστης στο έργο μου έρχεται από την τοποθεσία Κυνόδοντες που κάποτε ήταν τμήμα των δυτικών λόφων της πόλης. Εκεί έκανε εκσκαφές ο «Τιτάνας» και σήμερα λόγω της ανθρώπινης παρέμβασης είναι ένα σεληνιακό τοπίο. Αλλο «ντόπιο» υλικό είναι το πλαστικό για να φτιαχτεί το νυφικό της Μήδειας. Το τοξικό ρούχο που αναφέρεται στον Ευριπίδη και στον Μίλερ. Μπήκα με αυτό σε μια αφήγηση για την ασφυξία στο περιβάλλον. Το πλαστικό υπάρχει στα σώματα, στο νερό, είναι αόρατο και κινείται, οπότε προέκυψε ένα ρούχο – ύφασμα από φύλλα πλαστικού. Πάνω του μπαίνουν φύλλα ασημιού και χαλκού, τα οποία διαβρώθηκαν ρίχνοντας – σαν μια διαδικασία τεχνικής του Τζάκσον Πόλοκ – πολλά οξειδωτικά υγρά. Οταν η διάβρωση των υλικών φτάσει σε μια χρωματική κατάσταση που με ικανοποιεί, το κλείνω από πάνω με ένα δεύτερο πλαστικό για να σταματήσει η διαδικασία και το σιδερώνω ώστε να κάνει νερά. Οταν έψαχνα τον τρόπο της διαδικασίας, θυμήθηκα μια συλλογή του σχεδιαστή Χουσέιν Τσάλαγιαν, ο οποίος είχε θάψει τα ρούχα του σε έδαφος με σκουριά. Το ήθελα να έχει δύο όψεις. Μπροστά έπεφτε πολύ φως και έδειχνε σαν ιμάτιο γυαλιστερό. Και αν το έβλεπες από πίσω έμοιαζε σαν σύννεφο μολυσμένο που απλώνεται. Ή σαν σακούλα που επιπλέει μέσα στο νερό. Κάτι πιο βρώμικο δηλαδή από την υφή που έχει ένα νυφικό.
Το τρίτο βασικό υλικό της εγκατάστασης ήταν οι χαλκοσωλήνες και οι ρίζες που παραπέμπουν σε ένα πραγματικό τοπίο που επισκέφθηκα στην Ελευσίνα. Είναι ένας υδροβιότοπος σε μια μολυσμένη περιοχή με πολλές καλαμιές. Χρησιμοποιώ τους χαλκοσωλήνες και τους μεταμορφώνω σε φυτικό στοιχείο μαζί με ξερές ρίζες, ξεβρασμένες στην παραλία για να μοιάζουν τρόπαια. Σαν να έχει έρθει ο άνθρωπος και τα έχει όλα αναποδογυρίσει. Είναι και το αλουμίνιο βασικό τμήμα του έργου καθώς αφορά την «Αργώ» του Ιάσονα, αρχετυπικό σκάφος του δυτικού πολιτισμού που αφού διέπλευσε τον τότε γνωστό κόσμο της αρχαιότητας αργότερα παροπλίστηκε. Το αλουμίνιο παραπέμπει και στα διαλυτήρια πλοίων της Ελευσίνας. Το νεκροταφείο πλοίων καταλαμβάνει μια εκτεταμένη περιοχή του κόλπου και τμήματα της ακτής.
Οργανώνεις από την αρχή τα έργα σου, ακολουθώντας μια σεναριακή δομή και δεν αφήνεσαι στο τυχαίο της παραγωγής;
Με βοηθάει πάρα πολύ να οργανώνομαι. Η αίσθησή μου είναι ότι βοηθάει και τον θεατή, δηλαδή αν αυτό το διοχετεύσεις με συγκεκριμένο τρόπο, νομίζω ότι το καταλαβαίνει αλλιώς. Το να είσαι ακριβής στο τι είναι τα υλικά και πώς τα μεταμορφώνεις έχει μια σχέση και με το πώς βοηθάς τον άλλον να το βιώσει όλο αυτό, πέρα από την πλευρά της αισθητικής αν μου αρέσει αυτό το υλικό ή δεν μου αρέσει.
Σου αρέσει να φτιάχνεις υφάσματα;
Ξεκίνησα με τα πρώτα υφάσματα που έδειξα στο ΕΜΣΤ. Ηταν μεταξοτυπίες που είχαν επάνω πιο γραφιστικά στοιχεία με τα γράμματα της Μήδειας και έπαιζαν με τον μοντερνισμό. Σιγά σιγά βγήκε στα μετέπειτα έργα η αίσθηση του ανάγλυφου, της διάβρωσης, αλλά και του χάρτη. Νομίζω ότι τώρα έχω ερωτευτεί το πλαστικό και τη μεταβλητότητά του. Εφήμερο από τη μια, αλλά ξέρεις ότι μένει για πολύ καιρό. Εφυγα από το πραγματικό ύφασμα.
Φτιάχνεις κάτι δικό σου, σαν τους αλχημιστές;
Μάλλον. Ναι… είναι πιο παραγωγικό. Με βοηθάει να περνάνε όλα μέσα από τον χειρωνακτικό τρόπο, κάνοντας διάφορα πειράματα πάνω στο υλικό, να δοκιμάσω τα όριά του και να δω ποια μορφή έχει μέσα του.
Τι σημαίνει όμορφο σήμερα και για αυτό θα πρέπει να διατηρηθεί;
Δεν νομίζω ότι υπάρχει όμορφο. Υπάρχει μόνο αυτό το αισθητηριακό. Κάτι που μπορεί να συσχετισθεί σαν σώμα. Η Ελευσίνα έχει κάτι το σωματικό. Με ενδιέφερε πως νιώθεις απέναντι σε αυτά τα σώματα του αλουμινίου, του υφάσματος…
Ασχολείσαι με τα social media;
Δεν είναι το στυλ μου. Ασχολούμαι με τη δουλειά, αλλά για τον εαυτό μου και την προσωπική μου ζωή δεν θα μάθεις τίποτα στο Instagram. Εχει μπει σαν εργαλείο δουλειάς στην τέχνη, το βλέπω, αλλά να κάνεις τόση προβολή του εαυτού σου, δεν παίζει. Σαν ημερολόγιο ίσως θα λειτουργούσε, αλλά υπάρχει πολύς κόσμος που το χρησιμοποιεί συνέχεια για τις εμφανίσεις του.