Ο πόλεμος αγγίζει τα ράφια
Η πολεμική σύγκρουση στην οποία έχει εμπλακεί το Ιράν δεν περιορίζεται μόνο σε γεωπολιτικό επίπεδο. Οι επιπτώσεις της έχουν αρχίσει ήδη να διαφαίνονται στην παγκόσμια οικονομία και ιδιαίτερα στον τομέα της διατροφής. Αν και η πιο προφανής συνέπεια αφορά την άνοδο των τιμών του πετρελαίου, η αλυσίδα των επιδράσεων φτάνει πολύ πιο μακριά: στα λάδια που χρησιμοποιούμε καθημερινά, στους ξηρούς καρπούς που καταναλώνουμε και στα λιπάσματα που καθορίζουν την αγροτική παραγωγή.
Ακριβαίνουν τα φυτικά έλαια
Οι πρώτες ενδείξεις έρχονται από τις τιμές των φυτικών ελαίων. Το ηλιέλαιο σημείωσε αύξηση 4% μέσα σε έντεκα ημέρες, από τις 12 έως τις 23 Ιουνίου. Ακόμη πιο έντονη ήταν η άνοδος στην τιμή του ελαίου από κραμβόσπορο, που ανέβηκε κατά 6%, ενώ το φοινικέλαιο εμφάνισε αύξηση 8%.
Η εξήγηση είναι απλή αλλά ουσιαστική: αυτά τα έλαια δεν καταναλώνονται μόνο ως τρόφιμα, αλλά αποτελούν βασική πρώτη ύλη για την παραγωγή βιοντίζελ. Με τις ενεργειακές αγορές σε αναβρασμό και την τιμή του πετρελαίου να πιέζει προς τα πάνω, είναι αναμενόμενο η ζήτηση –και κατά συνέπεια οι τιμές– των σχετικών ελαίων να αυξάνονται. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι ο πραγματικός αντίκτυπος θα εξαρτηθεί κυρίως από τη διάρκεια και την έκταση της σύγκρουσης. Ένα ενδεχόμενο κατάπαυσης του πυρός θα μπορούσε να ανακουφίσει προσωρινά την κατάσταση.
Το φιστίκι γίνεται γεωπολιτικό προϊόν
Το Ιράν παίζει σημαντικό ρόλο και στην αγορά των ξηρών καρπών – ιδίως στα φιστίκια. Είναι ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός παγκοσμίως και ο δεύτερος εξαγωγέας, με ποσοστό 16% στην παραγωγή και 20% στις παγκόσμιες εξαγωγές. Τα περισσότερα φιστίκια του Ιράν καταλήγουν στις ασιατικές αγορές.
Πρόκειται για μια ιδιαίτερα συγκεντρωμένη αγορά, που κυριαρχείται από τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ιράν και την Τουρκία. Οποιαδήποτε επιβράδυνση στις εξαγωγές λόγω του πολέμου μπορεί να οδηγήσει σε ακραίες διακυμάνσεις τιμών. Αν και οι ΗΠΑ έχουν αυξήσει την παραγωγή τους –ξεπερνώντας τους 500.000 τόνους σύμφωνα με την πλατφόρμα PistachoPro– το Ιράν παραμένει κρίσιμος παίκτης. Με περίπου 200.000 τόνους ετήσιας παραγωγής, εκ των οποίων το 80% εξάγεται, το τι συμβαίνει στην περιοχή επηρεάζει αναπόφευκτα τη διεθνή αγορά.
Λιπάσματα σε κρίση: η ουρία «εκτός παιχνιδιού»
Η σύγκρουση, όμως, έχει και έναν λιγότερο ορατό αλλά ιδιαίτερα κρίσιμο αντίκτυπο: στα λιπάσματα. Όπως ανέφερε η αγροτική οργάνωση COAG, το Ιράν αναγκάστηκε να διακόψει τη λειτουργία όλων των εργοστασίων παραγωγής αμμωνίας-ουρίας. Την ίδια στιγμή, η Αίγυπτος σταμάτησε επίσης την παραγωγή, εξαιτίας της διακοπής παροχής φυσικού αερίου από το Ισραήλ.
Η ουσία αυτή, η ουρία, είναι από τα πιο διαδεδομένα αζωτούχα λιπάσματα που χρησιμοποιούνται στην καλλιέργεια. Σύμφωνα με την COAG, περίπου το 40% της παγκόσμιας παραγωγής έχει αυτή τη στιγμή τεθεί εκτός λειτουργίας. «Αν η τιμή της ουρίας εκτοξευτεί, θα παρασύρει ολόκληρο τον αγροτικό τομέα», προειδοποιεί η οργάνωση, εστιάζοντας ιδιαίτερα στην επίπτωση για τους Ευρωπαίους παραγωγούς και κυρίως για τη Νότια Ευρώπη.
Η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή αποδεικνύει για άλλη μια φορά πως οι πόλεμοι δεν μένουν ποτέ εντός των συνόρων τους. Από το πετρέλαιο και τα λάδια, έως τα φιστίκια και τα λιπάσματα, τα «παράπλευρα» πλήγματα επεκτείνονται στην παγκόσμια αγορά τροφίμων — και αναπόφευκτα, στο τραπέζι μας.