Κρίστοφερ Νόλαν: Σφοδρές αντιδράσεις για τα γυρίσματα της «Οδύσσειας» στη Δυτική Σαχάρα

Η επερχόμενη ταινία του βραβευμένου με Όσκαρ σκηνοθέτη Κρίστοφερ Νόλαν προκαλεί αντιδράσεις στη Βόρεια Αφρική, καθώς η απόφαση να γυριστούν ορισμένες σκηνές της Οδύσσειας σε μια περιοχή που αποτελεί πεδίο μακροχρόνιας διαμάχης προκάλεσε την οργή μιας ομάδας ανταρτών που αγωνίζεται για την ανεξαρτησία.

Ο Νόλαν, ο οποίος κέρδισε δύο Όσκαρ για την ταινία «Oppenheimer» το 2024, επέλεξε να γυρίσει σκηνές της «Οδύσσειας» στην έρημο κοντά στην Ντάχλα, μια πόλη στη Δυτική Σαχάρα. Η περιοχή αναγνωρίστηκε από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ως υπό μαροκινή κυριαρχία το 2020, ανοίγοντας το δρόμο για μια σειρά επενδύσεων, ανάπτυξης και τουρισμού.

Ο Νόλαν επέλεξε διάφορες τοποθεσίες σε όλο τον κόσμο για την ταινία «Οδύσσεια», ένα επικό έργο ύψους 250 εκατ. δολαρίων με πρωταγωνιστή τον Ματ Ντέιμον στον ρόλο του Οδυσσέα, μαζί με μια σειρά από άλλους αστέρες, όπως οι βραβευμένες με Όσκαρ Σαρλίζ Θερόν και Λουπίτα Νιόνγκο. Ωστόσο, η επιλογή της Ντάχλα μπορεί να συγκεντρώσει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την Universal Studios μετά τις έντονες κριτικές από το Μέτωπο Πολισάριο, μια ένοπλη ομάδα που ισχυρίζεται ότι είναι ο νόμιμος εκπρόσωπος των αυτοχθόνων πληθυσμών της Δυτικής Σαχάρας.

Το Μέτωπο Πολισάριο, με έδρα την Αλγερία και θεωρούμενη από το Μαρόκο ως πληρεξούσιος του μεγαλύτερου γείτονά της και αιώνιου αντιπάλου της, κατηγόρησε τους δημιουργούς της Οδύσσειας ότι αποσιωπούν τον αποικιοκρατισμό και διαπράττουν «σαφή παραβίαση του διεθνούς δικαίου και των ηθικών προτύπων που διέπουν το πολιτιστικό και καλλιτεχνικό έργο».

Η ομάδα εγκατέλειψε μια μακροχρόνια εκεχειρία το 2020 και είχε προειδοποιήσει προηγουμένως ότι η συνεχιζόμενη υποστήριξη των ΗΠΑ – στην οποία αργότερα προσχώρησαν η Γαλλία και η Ισπανία – προς την κυριαρχία του Μαρόκου δεν θα της άφηνε άλλη επιλογή από το να εντείνει την αντίστασή της. Ωστόσο, οι επιθέσεις μέχρι σήμερα έχουν στοχεύσει κυρίως μαροκινές στρατιωτικές δυνάμεις που βρίσκονται εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά, κοντά στα αλγερινά σύνορα.

Τα γυρίσματα στην Ντάχλα εντάσσονται στο πλαίσιο «μιας ευρύτερης συντονισμένης στρατηγικής του Μαρόκου να αξιοποιήσει την οικονομική, πολιτική και πολιτιστική επιρροή του για να προσπαθήσει να εδραιώσει τις διεκδικήσεις του επί του εδάφους», δήλωσε ο Χιου Λόβατ, ανώτερος ερευνητής για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων. «Υπάρχει η αίσθηση ότι η διεθνής κοινότητα ευθυγραμμίζεται όλο και περισσότερο με τις θέσεις του Μαρόκου».

Η διαμάχη για τη Δυτική Σαχάρα έχει τραβήξει την προσοχή του Χόλιγουντ στο παρελθόν, με τους Ισπανούς σταρ Χαβιέ Μπαρδέμ και Πενέλοπε Κρουζ να εκφράζουν την ανησυχία τους για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά του λαού των Σαχράουι στην περιοχή. Ένας τρόπος για την Universal και τον Νόλαν να αποφύγουν την αρνητική δημοσιότητα θα ήταν «να δώσουν φωνή και εκπροσώπηση στους Σαχράουι», είπε ο Λόβατ.

Για το Μαρόκο, η άφιξη του Νόλαν αποτελεί ώθηση για την προώθηση των επενδύσεων και του τουρισμού σε μια περιοχή που θεωρεί ως κινητήριο δύναμη για τη δημιουργία πλούτου για τις επόμενες δεκαετίες. «Πρόκειται για μια παραγωγή εξαιρετικά σημαντική για το Μαρόκο», δήλωσε ο Reda Benjelloun, επικεφαλής της CCM, της μαροκινής κυβερνητικής υπηρεσίας που είναι υπεύθυνη για την προώθηση της κινηματογραφικής βιομηχανίας. «Είναι η πρώτη μεγάλη παραγωγή του Χόλιγουντ που επιλέγει τις νότιες επαρχίες», πρόσθεσε, αναφερόμενος στο αμφισβητούμενο έδαφος.

Ο Νόλαν ταξίδεψε στην Ντάχλα νωρίτερα αυτό το μήνα, έχοντας ήδη γυρίσει μέρη της ταινίας σε μαροκινές τοποθεσίες Essaouira, Marrakech και Ouarzazate, καθώς και σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Σκωτία. Το Μαρόκο είναι από καιρό μια αγαπημένη τοποθεσία για το Χόλιγουντ, από το «Λόρενς της Αραβίας» του 1962 μέχρι το «Μονομάχος» του Ρίντλεϊ Σκοτ.

«Είναι εξαιρετικά σημαντικό για το Μαρόκο και τους αναπτυξιακούς στόχους της κινηματογραφικής βιομηχανίας», δήλωσε ο Benjelloun. «Καθιερώνει την Ντάχλα στο κινηματογραφικό οικοσύστημα».