Σαρλ Μισέλ στα «ΝΕΑ»: Πώς θα πετύχει ένα Φόρουμ Ανατολικής Μεσογείου
Για να επιτύχει η ιδέα ενός Φόρουμ Ανατολικής Μεσογείου είναι σημαντικό να πειστούν οι πιθανοί εταίροι ότι είναι θετικό και χρήσιμο και ότι δεν είναι ένα φόρουμ για να παγιδευτεί κάποιος, δηλώνει στη συνέντευξή του στα «ΝΕΑ Σαββατοκύριακο» ο πρώην πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ. Ο βέλγος πολιτικός, ο οποίος είχε διατυπώσει τον Σεπτέμβριο του 2020 για πρώτη φορά την ιδέα για ένα τέτοιου είδους φόρουμ, τονίζει επίσης ότι θα ήταν καλύτερο οι εμπλεκόμενες χώρες να ξεκινήσουν σημειώνοντας κάποιες λογικές γρήγορες νίκες, κάποια λογικά επιτεύγματα, που θα οικοδομήσουν εμπιστοσύνη, ανοίγοντας την πόρτα για πιο φιλόδοξες πρωτοβουλίες αργότερα.
Ο έλληνας Πρωθυπουργός πρότεινε την ιδέα ενός Φόρουμ με πέντε χώρες της Ανατολικής Μεσογείου προκειμένου να συζητούνται θέματα κοινού ενδιαφέροντος, αλλά ακόμη και διαφορές όπως αυτές για τη χάραξη θαλασσίων ζωνών. Είχατε εκφράσει την ιδέα πριν από μερικά χρόνια.
Είχα πράγματι εκφράσει μια παρόμοια ιδέα πριν από μερικά χρόνια, όταν ήμουν πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Εκείνη την εποχή αντιμετωπίζαμε σοβαρές εντάσεις και δυσκολίες μεταξύ της Τουρκίας αφενός και της Κύπρου και της Ελλάδας αφετέρου, και προσπάθησα να εναρμονίσω την ευρωπαϊκή θέση σε σχέση με την κατάσταση στην περιοχή. Ημουν σε πολύ στενή επαφή με τον Πρωθυπουργό Κυρ. Μητσοτάκη και τον πρόεδρο της Κύπρου (Νίκο Αναστασιάδη) και έκανα ό,τι καλύτερο μπορούσα για να διασφαλίσω ότι η ΕΕ και όλα τα κράτη-μέλη στήριζαν αυτές τις χώρες όταν αντιμετώπιζαν εντάσεις με την Τουρκία. Παράλληλα, έκανα ό,τι καλύτερο μπορούσα για να διατηρήσω, και μερικές φορές να προσπαθήσω να βελτιώσω, ορισμένα κανάλια επικοινωνίας με την Τουρκία για την εκτόνωση αυτών των εντάσεων. Πράγματι, δοκίμασα αυτήν την ιδέα που φαίνεται παρόμοια με αυτήν που προτείνει ο κ. Μητσοτάκης, ότι ένα τέτοιο φόρουμ θα μπορούσε να διαδραματίσει έναν ενδιαφέροντα ρόλο όσον αφορά τον εντοπισμό των κοινών προκλήσεων, των κοινών απόψεων και των πιθανών διαφορών, έτσι ώστε αυτές οι προκλήσεις και οι αποκλίνουσες απόψεις να αντιμετωπιστούν με ορθολογικό τρόπο με σκοπό την ενίσχυση της συνεργασίας για αμοιβαίο όφελος στην περιοχή.
Πόσο μακριά θα μπορούσε να φτάσει ένα τέτοιο φόρουμ; Θα μπορούσε να υπάρξουν λύσεις σε πολύ δύσκολα ζητήματα όπως οι διαφορές για τις θαλάσσιες ζώνες;
Ένας από τους λόγους που με οδήγησε στο να προσπαθήσω να είμαι λίγο καινοτόμος ή ανατρεπτικός, σχετιζόταν με τη συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης μεταξύ της Λιβύης και της Τουρκίας, και το ότι η ΕΕ και εγώ, εκ μέρους της ΕΕ, σε πλήρη υποστήριξη με την Ελλάδα και την Κύπρο, δεν αναγνωρίσαμε αυτή τη διμερή συμφωνία επειδή δεν σεβόταν τις νόμιμες θέσεις των ευρωπαϊκών κρατών-μελών. Αυτός ήταν ένας καλός λόγος για να αλλάξω τον τρόπο που αντιμετωπίσαμε αυτές τις προκλήσεις στην περιοχή αυτή της Ευρώπης. Γι’ αυτό πρότεινα αυτές τις ιδέες. Αλλά πρέπει να είμαι ρεαλιστής. Για να γίνει επιτυχημένο και λίγο ή περισσότερο φιλόδοξο, είναι πολύ σημαντικό σε πρώτη φάση να πειστούν οι πιθανοί εταίροι ότι αυτό το φόρουμ θα μπορούσε να είναι θετικό και χρήσιμο και ότι δεν είναι ένα φόρουμ για να παγιδευτεί κάποιος. Για να γίνει αυτή η ιδέα πιο συγκεκριμένη και πιο λειτουργική, το πρώτο βήμα είναι να διασφαλιστεί ότι όλες οι χώρες που συμμετέχουν αισθάνονται άνετα.
Είναι κατανοητό ότι υπήρξε κάποιο είδος σχετικής επικοινωνίας μεταξύ των ΗΠΑ και της Ελλάδας. Ποιος είναι ο ρόλος που θα μπορούσαν να διαδραματίσουν οι ΗΠΑ, αλλά κυρίως η ΕΕ σε μια τέτοια προσπάθεια;
Είναι πάντα καλό να υπάρχει κοινή άποψη μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ. Αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ΕΕ είναι αυτή που εμπλέκεται άμεσα και την αφορούν τόσο οι θετικές όσο και οι αρνητικές εξελίξεις. Σχεδόν σε κάθε Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έπρεπε να διαχειριστώ τις εντάσεις και τις δυσκολίες σε σχέση με την Τουρκία και τον αντίκτυπό της στον τρόπο με τον οποίο αντιμετώπιζε ορισμένες αλλαγές που σχετίζονται με τις γεωτρήσεις ή την οριοθέτηση στη Μεσόγειο Θάλασσα. Είναι καλό αν πράγματι οι ΗΠΑ, δεν έχω καμία πληροφορία σχετικά με αυτό, θα υποστήριζαν ή θα ενθάρρυναν κάποια τέτοια προσπάθεια. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι είμαι ένθερμος υποστηρικτής της περισσότερης ευρωπαϊκής κυριαρχίας και αυτονομίας. Εχουμε τις δεξιότητες, τα εργαλεία, τη δύναμη. Είναι ζήτημα πολιτικής βούλησης. Επαινώ τον Κυριάκο Μητσοτάκη, ο οποίος τα τελευταία χρόνια έπαιξε σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη μιας πιο φιλόδοξης ΕΕ και στην υπεράσπιση των έννομων συμφερόντων της Ελλάδας, λαμβάνοντας επίσης υπόψη τα έννομα συμφέροντα της Κύπρου.
Ένα ζήτημα ανησυχίας είναι ότι η Τουρκία δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία και θέλει το βόρειο τμήμα της Κύπρου να συμμετάσχει σε ένα τέτοιο φόρουμ. Βλέπετε περιθώριο για την υπέρβαση τέτοιων προβλημάτων;
Όπου υπάρχει πολιτική βούληση και όπου υπάρχει διόρθωση, υπάρχει δρόμος προς τα εμπρός. Για να καταστεί δυνατή η έναρξη μιας τέτοιας πρωτοβουλίας, είναι σημαντικό η ΕΕ να δείξει αλληλεγγύη προς την Κύπρο. Θα μπορούσε να είναι δυνατό να βρεθούν λύσεις με σεβασμό προς όλους. Εάν υπάρχει βούληση να αναπτυχθεί μια πιο θετική νοοτροπία, ένα πιο θετικό πρότυπο με πνεύμα συνεργασίας, συντονισμού, θα αποτραπεί κάθε κίνδυνος ή πειρασμός περαιτέρω κλιμάκωσης και θα ήταν επίσης χρήσιμο να μετατραπεί μια πρόκληση σε κάτι που μπορεί να γίνει μια μεγάλη ευκαιρία μέσω περισσότερης συνδεσιμότητας, μέσω περισσότερης συνεργασίας στην ενέργεια και περισσότερων έργων για μεγαλύτερη ευημερία και περισσότερα κοινά οφέλη.
Πόσο κρίσιμη είναι μια τέτοια πρωτοβουλία σε μια εποχή υψηλών γεωπολιτικών εντάσεων;
Υπάρχει ένα ενδιαφέρον παράδοξο. Επειδή έχουμε δει όλο και περισσότερες μονομερείς ενέργειες και πρωτοβουλίες που θέτουν υπό αμφισβήτηση τη διεθνή τάξη και υπονομεύουν τη διεθνή συνεργασία και συνέργεια, ο κόσμος είναι πιο πολυπολικός. Το παράδοξο είναι ότι σε αυτόν τον πολυπολικό κόσμο η πολυμέρεια δέχεται συνεχή επίθεση. Γι’ αυτόν τον λόγο κάτι τέτοιο μπορεί να αποτελέσει μια ακτίνα ελπίδας, επειδή δείχνει ότι όταν αντιμετωπίζουμε τέτοιου είδους καταστάσεις υπάρχει ένα είδος ζωτικού ενστίκτου συνεργασίας. Αν παρατηρήσουμε τη Μέση Ανατολή, παρά τις πρόσφατες προσπάθειες με την κατάπαυση του πυρός, μπορούμε να δούμε ότι παραμένει μια τραγική και δύσκολη κατάσταση. Είναι καλό αν ευρωπαϊκές χώρες μαζί με χώρες εκτός της ΕΕ μπορούν να αποφασίσουν «ας προσπαθήσουμε να συνεργαστούμε και να συντονιστούμε». Αυτό είναι σημαντικό να γίνει σταδιακά, ώστε οι εμπλεκόμενες χώρες να ξεκινήσουν εντοπίζοντας τι μπορεί να είναι κάποιες λογικές γρήγορες νίκες, κάποια λογικά επιτεύγματα βραχυπρόθεσμα, ώστε αυτό να μπορεί να θεωρηθεί ως οικοδόμηση εμπιστοσύνης σε μέτρα που θα ανοίξουν την πόρτα για πιο φιλόδοξες πρωτοβουλίες σε δεύτερη ή τρίτη φάση.