«Οπλα» από τη φύση ως προστασία για τη Μεσόγειο

Μελετώντας τη Φύση και εφαρμόζοντας παλιές πρακτικές που βασίζονταν σε αυτήν (όπως, για παράδειγμα, είναι η προδιαγεγραμμένη καύση αλλά και η διαχείριση της βοσκής στα δάση), είναι εφικτή η πρόληψη και η αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών. Αυτή είναι η πρώτη βασική ιδέα πίσω από ένα νέο έργο, το MedFireWise, με συντονιστή την Επιχειρησιακή Μονάδα BEYOND του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, η εναρκτήρια συνάντηση του οποίου πραγματοποιήθηκε αυτή την εβδομάδα στην Αθήνα.

Το δεύτερο σημαντικό χαρακτηριστικό του MedFireWise είναι ότι βασίζεται στην (για πρώτη φορά) συνεργασία 7 περιοχών της Μεσογείου και συγκεκριμένα της Ελλάδας, της Ισπανίας, της Ιταλίας, της Τουρκίας, της Τυνησίας, της Αλγερίας και του Λιβάνου. Η διακρατική συνεργασία αποτελεί θεμέλιο του έργου καθώς οι καλές πρακτικές που θα προκύψουν από τις πιλοτικές δράσεις σε κάθε μία από τις 7 χώρες θα μπορούν να μεταφερθούν και να προσαρμοστούν σε άλλες περιοχές της Μεσογείου.

Με τον τρόπο αυτόν ενισχύεται συνολικά η διαχείριση του κινδύνου πυρκαγιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με ιδιαίτερη έμφαση στην περιοχή της Μεσογείου. Να σημειωθεί ότι το MedFireWise χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ενωση στο πλαίσιο του προγράμματος Interreg NEXT MED – συγκεκριμένα, ο συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος είναι 2,2 εκατ. ευρώ και το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ενωση κατά 89%.

Η απάντηση στο ερώτημα «γιατί τώρα» είναι απλή. Γιατί η Μεσόγειος, πλήττεται ολοένα και συχνότερα και με μεγαλύτερη ένταση από καύσωνες και δασικές πυρκαγιές – ως αποτέλεσμα της κλιματικής κρίσης και των ανθρωπογενών πιέσεων. Σύμφωνα μάλιστα με την τελευταία έκθεση του IPCC (Intergovernmental Panel for Climate Change, 2023) των Ηνωμένων Εθνών, η Ανατολική Μεσόγειος θεωρείται κλιματικό «hot spot» (ο όρος σημαίνει ότι πρόκειται για περιοχή στην οποία η κλιματική αλλαγή συμβαίνει ταχύτερα από άλλες). Στη Μεσόγειο αυξάνονται σημαντικά οι μέρες κατά τις οποίες σημειώνονται ταυτόχρονα συνθήκες καύσωνα και ξηρασίας – περιβάλλον που ευνοεί ιδιαίτερα τις δασικές πυρκαγιές. Αρκεί να θυμηθούμε τι συνέβη τον φετινό Ιούλιο όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και σε Ισπανία, Τουρκία, Αλγερία, Ιταλία και σε άλλες μεσογειακές χώρες.

Το MedFireWise (Cross-Med Wildfire Resilience: Harnessing Nature-Based Solutions for WildfireRisk Mitigation) εισάγει μια νέα προσέγγιση στην αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών, προωθώντας λύσεις βασισμένες στη Φύση. Αυτό μπορεί να γίνει μέσα από πρακτικές όπως η προδιαγεγραμμένη καύση (prescribed burning), δηλαδή η ελεγχόμενη καύση αγροτικής ή δασικής βλάστησης από ομάδα ειδικών ή ειδικά εκπαιδευμένων ομάδων κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες και σε καθορισμένη περιοχή. Αλλη πρακτική αυτής της λογικής είναι η διαχείριση της δασικής βοσκής (silvopasture).

Η διάρκεια του έργου είναι τρία έτη (2025-2028) και οι δράσεις του θα εστιάσουν:

• στην ανάπτυξη καινοτόμων εργαλείων,
• στην εκπαίδευση και ενδυνάμωση των εμπλεκόμενων φορέων,
• και στη διάχυση γνώσης για την πρόληψη και τη βιώσιμη διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων.

Ο ρόλος της Ελλάδας

Κεντρικό ρόλο στον συντονισμό του έργου έχουν αναλάβει η Επιχειρησιακή Μονάδα BEYOND και το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, εδραιώνοντας περαιτέρω τη διεθνή παρουσία της χώρας στους τομείς της παρατήρησης της Γης, της ανάλυσης κινδύνου και της ανθεκτικότητας απέναντι στις φυσικές καταστροφές.