عکس‌برداری از موجود زنده ممنوع!

یک عکاس خبری که در دوران اول حکومت طالبان، یعنی بین سال‌های ۱۳۷۴ تا ۱۳۸۰ در افغانستان مشغول کار بود، می‌گوید که ممنوعیت جدید طالبان در مورد عکس و تصویر گرفتن از موجودات زنده اکنون دیگر قابل اجرا و عملی نیست.




این عکاس که به‌دلیل ارتباطات دائمی‌اش با افغانستان خواسته نامش فاش نشود، به یاد می‌آورد که در دهه ۱۹۹۰ میلادی «عکاسی کاملاً ممنوع بود. طالبان آن را ممنوع کرده بود. حتی اگر یک کنفرانس مطبوعاتی برگزار می‌شد، می‌گفتند شما نمی‌توانید عکس بگیرید».




اما در دوران اول حکومت طالبان، که مجازات‌ها برای تخلفات جزئی هم می‌توانست شدید باشد، این عکاس افغان و تعدادی اندک از هم‌وطنانش که با خبرگزاری‌های غربی همکاری می‌کردند، همچنان به‌طور منظم و البته همواره با خطر از افراد عکاسی می‌کردند.


او می‌گوید: «ما دوربین‌های کوچکی داشتیم و زمانی که برای تهیهٔ گزارش‌ها می‌رفتیم، به محلی می‌رفتیم که دیگر طالبان حضور نداشت و یکی دو عکس می‌گرفتیم و سریعاً محل را ترک می‌کردیم؛ چیزی شبیه عکس‌دزدی».




این عکاس افغان به یاد می‌آورد که در آن دوران، تنها تعداد کمی از عکاسان محلی «باید فیلم‌های خود را با استفاده از مواد شیمیایی ظاهر می‌کردند. کار بسیار پیچیده‌ای بود».


اما امروزه، «همه یک تلفن همراه دارند و همه‌چیز دیجیتالی شده است».


او همچنین اشاره می‌کند که «خود طالبان هم از فیسبوک لذت می‌برند و واتس‌اپ دارند. بسیار بسیار دشوار خواهد بود که این وضعیت را متوقف کنند» زیرا نسل جدید طالبان خودشان «با اینترنت بزرگ شده‌اند».


این عکاس خبری چندین بار به‌دلیل عکاسی در دوران نخست حکومت طالبان بازداشت شده بود. یکی از همکاران او پس از عکاسی از مردی که مشخص شد یک بنیادگرای افراطی خارجی از یک کشور عربی است، یک شب را هم در زندان گذراند.




ظاهراً برخی رهبران طالبان در دهه ۱۹۹۰ ممنوعیت عکس گرفتن و تصویربرداری از موجودات زنده را نادیده می‌گرفتند.


این عکاس خبری می‌گوید: «عکس‌های من بارها در یک روزنامهٔ پاکستانی چاپ می‌شد و روز بعد آن روزنامه از پاکستان به [سفارت پاکستان در] کابل ارسال می‌شد. طالبان می‌توانستند با من تماس بگیرند و بپرسند چرا عکس گرفتی؛ اما این اتفاق هرگز نیفتاد».


اما او اضافه می‌کند: «در میدان عمل، عکاسی به‌هیچ‌وجه مجاز نبود».


برای مردم عادی افغانستان مشغول شدن به سرگرمی‌هایی که در آن دوران از نظر طالبان «غیرقانونی» بود، امری رایج بود ولی همواره با دلهره و هراس.


به‌گفتهٔ این عکاس افغان، آن دوران «مردم تلویزیون تماشا می‌کردند و به نوارهای موسیقی گوش می‌دادند، اما خیلی مخفیانه. در زیرزمین یا جایی دیگر می‌نشستند و پنجره‌ها را هم کاملاً می‌بستند».




این عکاس خبری می‌گوید که حکومت دوم طالبان نسبت به دوره اول نسبتاً ملایم‌تر بوده است، اما «کم‌کم باز هم بوهای بد می‌آید». او به تعطیلی اخیر شبکه‌های تلویزیونی در شمال افغانستان به‌دلیل پخش تصاویر انسان‌ها اشاره می‌کند.


او همچنین می‌گوید که رهبری طالبان در شهر خاستگاه این گروه، یعنی قندهار، «بسیار افراطی» است. هرچند برخی از اعضای طالبان به‌وضوح با دیدن رفاه در دنیای خارج تغییر کرده‌اند؛ چیزی که نسل اول رهبری طالبان هرگز تجربه نکرده بودند.




این عکاس خبری می‌گوید: «طالبان در چند سال اخیر در قطر، ایران، پاکستان و هند بوده‌اند و دیده‌اند که دنیای خارج از افغانستان چقدر زیبا است. وقتی ملاعمر [بنیان‌گذار طالبان] در سال ۱۹۹۶ به قدرت رسید، آن‌ها مستقیماً از مدارس دینی به کابل آمدند، اما بعد از جنگ داخلی، کابل کاملاً ویران شده بود؛ نه تلویزیونی بود و نه هیچ چیز دیگری».


او اضافه می‌کند که این‌بار «طالبان یک کابل زیبا را تحویل گرفتند که ساخت‌وسازهای جدید، خودروهای زیبا، رستوران‌ و ساختمان‌ داشت. همه‌چیز بسیار برتر از آن چیزی است که طالبان قبلی دیده بودند».