Алматы: Мигранттардын абалы, дайынсыз болгон жаран
Алматыдагы кыргызстандык мигранттар акырындап жай турмуш калыбына келе баштаганын айтып жатышат. Шаардагы ири базарларда соода кылгандардын дүкөндөрү ачык. Айрым мигранттар көчөгө чыккандан дале кооптонуп жатканын билдиришти.
14-январда кыргызстандык Айгүл Сартбаева эмерек орнотуучу болуп Алматыга барып-келип иштеп жүргөн 46 жаштагы Чолпонбек Сыдыковду казак күч кызматкерлери Алматыдагы башаламандыкка шектүү катары кармап, Кошмамбет айылы көздөй алып кетишкенин, ошол бойдон дайыны табылбай жатканан "Фейсбуктагы" баракчасы аркылуу айтып чыкты.
"Азаттык" Сартбаева менен байланышканда ал Чолпонбек Сыдыковдун дареги дагы эле билинбей жатканын ырастады.
Кыргызстандын Алматыдагы башкы консулу Назарали Ариповдун "Азаттыкка" билдиргенине караганда, Сыдыков боюнча казак тарапка 15-январда нота жөнөтүлдү:
"Таксисттин айтымында, ал жигит Алматы-Бишкек жолунда кетип баратканда кармалган. Ошол маалымат боюнча азыр ал кай жерде экенин издеп жатабыз".
Арипов ошондой эле кыргыз тарап кыргыз-казак чек арасында мал издеп жүрүп кармалганы айтылып жаткан студент Сыймык Өмүрбек уулу тууралуу да Казакстандан жооп ала албай жатканын кабарлады.
22 жаштагы Өмүрбек уулунун апасы Чынара Тамаева окуя 10-январда Ысык-Көл облусунун Түп районундагы Каркыра жайлоосунда болгонун, уулу мал издеп жүрүп коңшу өлкөнүн чек арасына кокусунан өтүп кетип, аны казак чек арачылары кармап кеткенин айтууда. Ал 14-январда президент Садыр Жапаровго жардам сурап кайрылган.
Казакстанда жай турмуш акырындап калыбына келүүдө. Башаламандыктан кийин көпчүлүк дүкөндөр иштей баштады, ири соода борборлору ачылууда. Эл оозунда "Барахолка" деп аталган Алматыдагы эң ири базарда кеңсеси жайгашкан кыргызстандык ишкер Азамат соода жүрө баштаганын "Азаттыкка" билдирди.
"Шаар акырындап калыбына келип жатат. Мекендештер арасында "мынча киши кармалды, суракта отурат" деген сөз боло элек. Базардагылар дүкөндөрүн ачып, соода-сатык башталды. Албетте, Алматыдагы кыргыздардын арасында "үйдөн чыкпай отурабыз" дегендер бардыр, бирок мигранттардын дээрлик көпчүлүгү күнүмдүк иштерине кайтты. Эч кандай басым көргөнүбүз жок".
Ушул эле калаада көп жылдан бери жашап-иштеген Талант учурда коменданттык саат эрежеси тыкыр көзөмөлдөнүп жатканын, кайсы бир деңгээлде кооптуу абал сакталып турганын айтып берди.
"Шаарда абал туруктуу. Бирок 19-январга чейин өзгөчө кырдаал режими уланат. Кечки 11ден кийин коменданттык саат эрежеси кирет. Дүкөндөр кечки саат 6да эле жабылып калат. Албетте, бул ыңгайсыздыкты жаратууда. Ошондой эле өзгөчө биз, кыргыздар мурункудай көчөгө чыгып, сейил бактарга барбай үйдө отурабыз. Себеби документтерди текшерип, бир жакка салып кетишсе дайыны табылабы, табылбайбы белгисиз болуп жатат. Андыктан азырынча үйдө эле отуралы деп чечтик".
Ал арада Алматы шаарында башаламандык учурунда кармалган төрт кыргызстандык ишембиде абактан бошотулду. Кыргызстандын Ички иштер министрлигинин маалыматына караганда, алар көп жылдан бери ошол жакта иштеп жүргөнүн айтып, Казакстандын аймагында каларын билдиришкен.
Кыргызстандын Алматыдагы Башкы консулдугунун маалыматына караганда, Казакстандагы соңку окуяларга байланыштуу жалпысынан тогуз кыргызстандык кармалган. Алардын баары чыкты, башка кармалгандар тууралуу маалымат жок. Эки жаран каза болуп, 300дөйү Кыргызстанга эвакуацияланды.
Расмий маалыматтар боюнча, Казакстанда 100 миңге жакын кыргызстандык жашап эмгектенет. Бейрасмий маалыматтарга караганда, бул сан алдаганча көп. Кыргызстандыктардын дээрлик көпчүлүгү Нур-Султан, Алматы жана Чымкент сыяктуу шаарларда иштешет.
Казакстанда суюлтулган газдын кескин өсүп кетишине байланыштуу тынчтык митингдери алгач 2-январда башталып, кийин өлкөнүн башка аймактарына тез эле жайылып кетти. Кийин ал башаламандыктар жана талап-тоноолор менен коштолду. Эң негизги тополоң Алматы шаарында катталды.
Казакстандын президенти Касым-Жомарт Токаев 10-январда Жамааттык коопсуздук келишими уюмунун (ЖККУ) онлайн сессиясында ондогон адамдын өмүрүн алган куралдуу башаламандыкты "мамлекеттик төңкөрүш аракети" деп баалаган. Тополоңдорго чет өлкөлүк жарандар катышканын билдирип, аларды "террорчулар" деп атаган.
Ал эми акцияга чыккандар өздөрүн “террорчу” деп атоого каршылык билдирип, алар “жөн гана кымбатчылыкка жана социалдык теңсиздикке каршы нааразылыкка чыкканын” айтып келатышат.