Поделена Србија: Тенката линија помеѓу политичките конфликти и отвореното насилство

Поддржувачите и противниците на владата беа одделени со полициски кордони неколку пати во различни градови во Србија во последниот месец. Видовме истурање вода, фрлање јајца, навреди, но и физичко насилство.

Последниот од низата инциденти се случи на 10 август во Врбас, околу 30 километри од Нови Сад. Полицијата ги оддели поддржувачите на владата, предводени од Српската напредна партија (СНС), и оние кои се против владата. Двете групи разменија пцовки и навреди, а летаа пластични шишиња и јајца.

Сепак, вниманието на јавноста го привлече инцидентот во Бачки Петровац на 9 август. Тој ден, група мажи вербално нападнаа и искинаа фотографии на кои се прикажани протести предводени од студентите во блокада од протестите низ Војводина на изложба организирана од неформална група граѓани - Словаци од Бачка, Банат и Срем.

Како се случи инцидентот во Бачки Петровец?

Инцидентите се случија откако беше повлечен полицискиот кордон што ги одделуваше двете групи граѓани.

„Ова исклучително ја вознемири словачката национална заедница и мирното место кое досега беше Бачки Петровац“, изјави за Радио Слободна Европа Петар Холик, член на опозициското Граѓанско движење „Браво! Нови Сад“ и член на Градското собрание на Нови Сад.

Еден ден подоцна, Холик дојде во Бачки Петровец за да им даде поддршка на граѓаните на тој град во Војводина. Како што вели тој - со брод, бидејќи полицијата ги блокираше пристапните патишта до Бачки Петровец кога граѓаните се собраа на собири, а активистите го најавија своето пристигнување во тој град.

„Граѓаните покажаа голема волја да стигнат до Бачки Петровец како поддршка, па се упатија кон околните патишта и успеаја во својата намера. Десетмина од нас, активисти на граѓанското движење Браво! Нови Сад, решивме со брод да го преминеме каналот Дунав-Тиса-Дунав“, раскажува Холик.

Тој ја смета владејачката Српска напредна партија (СНС) за одговорна за инцидентите, која, според него, со години „користи политичка моќ за да го поларизира општеството“ во Србија.

„Покрај тоа што создадоа огромен јаз во рамките на српскиот национален корпус, тие почнаа да го применуваат овој метод и кај националните заедници, па сега имаме подобни и неподобни Словаци, Унгарци, Хрвати итн. Српската напредна партија ја црпи својата моќ од поделба, омраза и манипулирање со националните чувства на сите народи во земјата“, вели Холик.

Тој додаде дека тој и други активисти во Бачки Петровец препознале „неколку луѓе“ меѓу оние што ги кинеле фотографиите на изложбата, кои „им биле познати од претходно како членови и симпатизери на СНС“.

Српската напредна партија не одговори на прашањето на РСЕ дали нивните членови учествувале во инцидентите во Бачки Петровец.

Што ги поврзува Бачки Петровац и Нови Пазар?

Дејан Бурсаќ, научен соработник во Институтот за филозофија и социјална теорија, ги гледа настаните во Бачки Петровец како „демонстрација на моќта“ на оние на власт.

„Не сум сигурен што се обидува да постигне СНС. И ми се чини како вистинска демонстрација на сила, каде што дури и по девет месеци не успеаја да се ослободат од чувството дека ова е „нивна земја“ и дека „некои кметови“ се осмелиле да се побунат“, изјави Бурсаќ за РСЕ.

Тој истакнува дека и претходно имало обиди од страна на властите да ги поделат граѓаните на Србија по етничка основа - последниот пат во Нови Пазар, кој е претежно населен со Бошњаци, откако група маскирани мажи насилно ги избркаа студентите кои го блокираа Државниот универзитет во Нови Пазар (ДУНП) ноќта меѓу 27 и 28 јули.

Маскираните мажи ја придружуваа ректорката Зана Доличанин. Потоа следеше протест на стотици студенти и граѓани. Имаше судири со полицијата и апсења.

Потоа следеше низа навреди од страна на провладините таблоиди и владини претставници против бошњачкото население во Нови Пазар, на југозападот од Србија.

Поради изјавите на претседателката на Собранието, Ана Брнабиќ по инцидентите во Нови Пазар, пратениците на малцинската бошњачка Партија за демократска акција (СДА) Санџак во српскиот парламент поднесоа кривична пријава против Брнабиќ на почетокот на август, наведувајќи го како причина „предизвикувањето национална, расна и верска омраза и нетрпеливост“.

Инциденти и апсења во Нови Сад по прикажувањето на тробојката

Неколку стотици млади мажи обоија тробојки (српското знаме) на фасадите во населбата Лиман на 10 август, по што граѓаните, организирани во локални собранија на заедницата, ги обоија фасадите на своите згради, враќајќи ги во нивната поранешна состојба. Имаше неколку инциденти, физички конфликти и полициски апсења на граѓани.

Министерството за внатрешни работи (МВР) на Србија не одговори на прашањата на РСЕ до крајот на текстот зошто полицијата се повлече од Бачки Петровец на 9 август, откако група мажи ги навредија организаторите на изложбата и искинаа фотографии. Прашањата што останаа неодговорени од МВР се колку лица и кои беа приведени во Бачки Петровец и за што се осомничени приведените.

МВР дури не одговори ниту на прашањето колку лица и кои беа приведени во Нови Сад на 10 август и за што беа приведени осомничените? Исто така, немаше одговор на прашањето какви наредби добила полицијата во конкретните случаи.

Што рекоа властите?

Претседателот на Српската напредна партија, Милош Вучевиќ, кој ги пофали граѓаните кои го насликаа тробојното српско знаме на фасадите на социјалната мрежа X, и претседателот на Србија, Александар Вучиќ,кој ги обвини оние кои се спротивставија на цртањето велејќи дека „српското тробојно знаме ги мачи“.

Политикологот Дејан Бурсаќ ги оценува настаните во Нови Сад како „тактички потег“ на владејачката партија.

„Од една страна, тие се обидуваат да ги претстават демонстрантите на тие несигурни, лабави гласачи, како некои кои се антисрпски, антирационален и слично, и на тој начин да го одделат протестното движење од телото на гласачи кои сè уште се колебливи и амбивалентни“, оценува Бурсаќ.

Тој додава дека, од друга страна, зад тоа стои обид „да се фрли семе на раздор во самото протестно движење“.

„Затоа што има и луѓе кои се цивилизирани, полиберални, поконзервативни и понационално ориентирани“, објаснува тој.

По неодамнешните настани, заедно со најавените економски мерки и објавувањето на анкетите на јавното мислење за изборите, Бурсаќ не ја исклучува можноста владата да „размислува“ за распишување предвремени избори.

„Бидејќи, по девет месеци од ова, мислам дека на Александар Вучиќ му е јасно дека нема друг начин да се реши оваа социјална криза“, заклучува Бурсаќ.

Студентите, кои девет месеци ги блокираат факултетите, излегоа пред владата со барања да распишат вонредни парламентарни избори на почетокот на мај, барајќи одговорните за падот на настрешницата во Нови Сад да бидат гонети.

Тие се одлучија за тој потег бидејќи, како што наведоа, „владата не покажува ни најмала иницијатива“ за исполнување на нивните барања.

Според Уставот на Србија, претседателот на државата, чија функција моментално ја извршува Александар Вучиќ, е одговорен за распишување на парламентарни избори.

На 8 август тој изјави дека парламентарните избори ќе бидат распишани „пред уставниот и законскиот рок“, но не прецизираше кога точно.