Нова функција на X открива кој во Иран ја „заобиколува“ државата за да има интернет

Платформата за социјални медиуми X воведе нова функција наречена „За овој профил“ која прикажува основни, но клучни информации, како што се на пример, каде се наоѓа профилот и како се поврзува со апликацијата X.

Но, не е непогрешливо да се утврди каде се наоѓа корисникот, бидејќи виртуелните приватни мрежи (VPN) ја менуваат локацијата на корисникот. И со оглед на тоа што X е блокиран во Иран од 2009 година, повеќето Иранци се принудени да користат VPN за пристап до X.

Но, на неколкумина „избрани“ во Иран не им е потребна VPN.

Новата функција откри профили во Иран кои пристапуваат до платформата користејќи го она што Иранците го нарекуваат „бели SIM картички“, кои овозможуваат неограничен пристап до интернет како дел од таканаречениот систем „слоен интернет“ во Иран.

Filterwatch, проект на Miaan Group со седиште во Тексас, го опишува слоевитиот интернет како „концепт што го трансформира пристапот до интернет од универзално право во посебна привилегија за избрана група“.

Откако функцијата стана активна, Иранците почнаа да проверуваат разни профили, од оние поврзани со службени лица до анонимни профили со големи следбеници кои коментираат за политички прашања.

Амир Рашиди, директор за безбедност на интернет и дигитални права во Групацијата Миан, за Радио Фарда на Радио Слободна Европа изјави дека сигурен начин да се утврди дали некој има пристап до неограничен интернет е ако нивната нова страница „За овој профил“ означува дека се наоѓаат во Иран и се поврзуваат преку продавницата за апликации во Иран.

Според законот, некои ирански бизниси, академици и новинари можат да имаат пристап до неограничен интернет. Сепак, тие не се единствените. Различни профили што објавуваат поддршка на Исламската република и ја поддржуваат цензурата на интернет се чини дека имаат пристап до неограничен интернет во Иран.

Меѓу оние што се чини дека имаат неограничен пристап до светската мрежа се новинските агенции Фарс и Тасним, кои се поврзани со Корпусот на Исламската револуционерна гарда (ИРГЦ), како и неколку тврдокорни пратеници кои го поддржуваат ограничениот пристап до интернет.

„Луѓето сега можат да видат дека додека повеќето имаат проблеми со пристапот до интернет, постои група што има корист од дискриминаторска практика“, рече Рашиди.

Новата функција може да помогне и во разоткривањето на профили поврзани со операциите на иранско надворешно влијание, како што е онаа наречена „Џесика“, која објавуваше содржина со висок ангажман во поддршка на независноста на Шкотска.

Откако стана јасно дека профилот работи од Иран, таа беше деактивирана.

Иран долго време е обвинет за финансирање на онлајн операции што ја промовираат независноста на Шкотска и Брегзит.

Рашиди рече дека алатката не е без недостатоци, но додаде дека помага во транспарентноста, особено меѓу персиските говорници каде што дебатите често се вжештуваат кога е вклучена политиката.

Рашиди вели дека пристапот до овие нови информации за различни профили „им помага на луѓето да утврдат дали корисниците го изразуваат своето искрено мислење или промовираат агенда“ за да ги поткопаат дискусиите.

Иранските власти држат прилично строга контрола врз пристапот до Интернет, честопати ограничувајќи или целосно блокирајќи го пристапот до популарните платформи на социјалните медиуми како што се Инстаграм, како и Фејсбук, X (порано Твитер), Јутјуб, Телеграм и Вотсап.

Иран исто така, ја забрани употребата на алатки како што се виртуелни приватни мрежи (VPN) дизајнирани да ја заобиколат цензурата на интернет.

Во својот извештај за Иран од 2025 година, „Фридом Хаус“, со седиште во Вашингтон, изјави дека иранските власти ги продолжиле своите „напори да го направат пристапот до глобалниот интернет понезгоден и поскап и вршеле притисок врз корисниците да се ограничат на домашна верзија на интернет каде што властите би можеле поефикасно да ја контролираат содржината и да ја следат активноста“ на корисниците.