'Türkiye masal toprağı ama anlatanı yok'
Arşivlerin masallarla dolup taştığını söyleyen Fransız Judith Liberman, Türkiye'nin masal toprağı olduğunu belirtiyor. Masal anlatıcısı Liberman'a göre köyden şehre göç sebebiyle iki nesil masaldan kopmuş. Ülkemizin en çok doğaçlama tarafını seven Liberman, “Türkiye'yi en iyi anlatan iki kelime var: Bakarız, yaparız.” diyor.
Bir varmış bir yokmuş. 14 sene önce, günün birinde Fransız Judith Liberman'ın yolu Türkiye'ye düşmüş. Niyeti sadece 1 yıl kalıp dönmekmiş ancak kaybolmak için geldiği ülke ona planlamadığı bir hayatı sunmuş. Günler günleri, yıllar yılları kovalamış, bir arkadaşının tavsiyesi üzerine masal geceleri düzenlemeye başlamış 3 yıl önce. Pek kimse gelmez diye düşünmüş, lakin sürprizleri varmış masalların. Gösterimler çığ gibi büyümüş adeta. 100 programı aşmış ve 10 binden fazla kişi Liberman'dan masal dinlemiş. Şehrin karmaşasında, iş hayatının koşuşturmacasında kaybolan binlerce kişi. Bazıları son masalı çocukluğunda dinlese de bazılarının hayatında hiç masal anlatanı olmamış. Judith, Türkiye'yle ilgili, yabancı gözüyle ilginç tespitler de yapmış: “Masalların hepsi derlenmiş, arşivler dolu. Türkiye masal toprağı ama anlatanı yok.”
Sorbonne Üniversitesi'ndeki masterin ardından Amerika'ya yerleşmek üzereymiş Judith. Zira hem Amerika'da hem de memleketi Fransa'da masal anlatıcılığı bir sanat olarak icra ediliyormuş. Hastaneler, okullar… ‘Dilini dahi bilmediğim bir ülkeye gidip kaybolayım' diye düşünmüş. Fransa Dışişleri Bakanlığı'nın projesine başvurmuş ve Ankara'da kültür ataşeliğinde 1 yıl çalışmış. Sonra mı? ODTÜ'den öğretim görevliliği teklifi gelmiş. 7 sene boyunca akademik yazı ve sunum dersleri vermiş. Hayatının hiçbir döneminde sanattan kopmamış. Seramik, yoga hocalığı… Yoga hocalığı derslerinde arkadaşlarına yazılı en eski destan Mahabharata'yı anlatmaya başlamış. Türkçesi zayıf diye biraz çekinmiş başlarda ama anlattığı Hint ve bilgelik masalları yıllar sonra ‘Masal Terapi' kitabına kaynaklık etmiş. Halk bilim alanında çalışan Yrd. Doç. Dr. Evrim Ölçer Özünel'in yolu düşmüş masal atölyesine. Gazi Üniversitesi, Ege Üniversitesi ve UNESCO projesinde masal anlatıcılığı üzerine 500 öğrenci yetiştirmiş.
Türkiye'yi anlatan iki kelime: Bakarız, yaparız
Türkiye'nin en çok doğaçlama tarafını sevmiş. 3 kelimeyi öğrenmekte zorlanmış: ‘Bakarız'ın ‘hayır' yerine kullanıldığını ‘oturuyoruz'un ‘önemli bir şey yapmıyoruz' anlamını ve ‘bekleriz'in ‘ne zaman istersen gel' demek olduğunu 10 yıl sonra öğrenmiş. Bu süreçte bir şey daha fark etmiş. Ülkeyi anlatan iki kelimenin bakarız ve yaparız olduğunu. Bir anısı ise şöyle: “Bir arkadaşımın annesini aramıştım. Bekleriz, dedi. 2 hafta sonra aradım, yine bekleriz, dedi. Üçüncü hafta ‘neyi bekliyoruz' diye sordum. Seni, dediler. Ne zaman istersen gel demekmiş, o gün öğrendim.”
Masallar gibi kulaktan kulağa…
Hayatını da masallar gibi doğaçlama yaşamış Judith. Ona göre, “Koşullarla savaşarak bir yere varılmaz. Doğaçlama yaşamasaydım, hâlâ öğretim görevlisi olurdum. Çünkü o iş sanatçı kariyerinden daha sağlam, garanti bir iş…” Hayatı boyunca hep mütevazılığı sevmiş. Masal gecelerine başladığında bir iddiası da yokmuş. Çevresinin tutmaz bu iş demesine rağmen masallar gibi doğal seyrinde kulaktan kulağa yayılmış. Peki şimdi ne mi yapıyor Liberman? İstanbul, Bursa, Antalya, İzmir, Ankara'da masal geceleri düzenliyor. Ayrıca radyo programları da var ve ikinci kitabını hazırlıyor.
Göç sebebiyle 2 nesil masaldan kopmuş
Judith Liberman, dünyanın farklı ülkelerinden masallar anlatıyor. Anadolu masalları mı? Onları da anlatıyor. İlk öğrendiğinde niyeti bu masalları Amerika'da Fransa'da anlatmakmış ancak fark etmiş ki halkın kendi masallarından haberi yok. Neymiş bunun sebebi sorusuna Liberman, “Köyden şehre göçler sebebiyle 2 nesil masallardan kopmuş. Son dönemde masal anlatılmamış. çocukluğumuzdaki, masal anlatan nineler de hem köylü hem kadın hem de işini para karşılığında yapmadığı için kıymet görmemiş. Şehirli erkek olsaydı ve parayla masal anlatsaydı durum değişirdi.” cevabını vermiş.