Refat Çubarov: «Er bir mahkeme qararı Rusiyeni halqara uquqqa riayet etmesine zorlaycaq»

Avropa insan aqları mahkemesi Qırımda insan aqlarınıñ sistematik bozuluvına dair dava boyunca Ukrainanıñ Rusiyege qarşı şikâyetini qısmen maqbul tanıdı, artıq mahkeme dava temelini baqa bile, dep yazdı Ukraina adliye naziri Denis Malüska Facebookta.

Rusiyeniñ Rostov-na-Donu şeerindeki Cenübiy okrugınıñ arbiy mahkemesi «Hizb ut-Tahrir davasınıñ» üç qırımtatar mabüsini 13 yıldan 18 yılğa qadar üküm etti – er biri akimiyetni küç qullanıp zapt etmege azırlanğanda ve terror teşkilâtınıñ faaliyetinde iştirak etkeninde qabaatlandı. Advokatları Nazim Şeyhmambetovnıñ aytqanına köre, üçü de bu cinaiy davanı «qırımtatar halqına qarşı milliy ve diniy sebeplerden basqı» dep saya. 

Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov Ukraina reberligine muracaat etip, qırımtatarlarğa çıqarılğan yañı ükümge cevap bermesine çağırdı. Nastoyaşçeye Vremâ, yañı ükümlerni ve Ukraina teşebbüsinen keçirilecek ve Rusiye davet etilgen «Qırım platforması» sammitini Çubarovnen muzakere etti.

– Qırımtatarlar içün yañı ükümler – «Hizb ut-Tahrir davası» boyunca 18, 17, 13 yıl apis cezası. Ukraina akimiyetinden areket etmesini talap ettiñiz. Angi areketler yapmasını isteysiñiz?

– Bilesiñiz, şimdi Ukrainada «Qırım platforması» çerçivesinde sammit azırlanıla. Şunıñ içün Ukraina devletiniñ halqara ortaqlarınen beraber belli areket yapmasını bekleymiz, olar er kün qırımtatar halqına qarşı repressiya ve cinayetlerge yapqan eñ esas faktornı yoq etmeli. Ve bu esas faktor Qırımnıñ Rusiye işğali ola. 

– Rusiye de davet etilgen «Qırım platforması» çerçivesinde bu sammitke nasıl baqasıñız? Bu iş muvafaqiyetli olurmı, ne deysiñiz? 

– Ebet, tedbir, birinciden «Qırım platforması» çerçivesinde sammit, halqara toplulıqnı seferber etecek ve, eñ esası, halqara teşkilâtlarnı olarnıñ quruluvında berilgen vekâletlerini yapması içün stimul berecek. Er şey halqara teşkilâtlar, birinciden ğarbiy Avropa, Amerika Birleşken Devletleri, Kanada liderleriniñ şahsında halqara toplulıqnıñ riayet etilip dünyada barışıq saqlamasına yardım etecek esas qıymetler olaraq halqara abadanlaştıruv printsiplerini qoymağa azır olğanına bağlı. Ümüt etemiz ki, müim siyasetçiler Rusiye tarafından tek Ukrainağa qarşı degil, aman-aman bütün dünyağa qarşı telüke olğanını añlay. 

– Yedi yıl içinde Qırımda tintüv, tutuv ve mahkeme ükümleri bitmegenini köremiz. Bu yarımadanıñ vatandaş cemiyetine nasıl tesir ete? Er kes qorqamı?

– Devlet siyasetine, Qırımdaki işğalci akimiyetke faal tesir etmege çaresi olğan vatandaş cemiyeti aqqında aytıp olamaymız. Ebet, pek çoq insan bar – olar işğalci akimiyet istegeninden pek çoq – olar işğalni qabul etmey, Ukraina devleti suverenitetiniñ qaytmasını bekley, amma siyaset saasınen bağlı olmağan aqlarını bile qorumaq içün faal olamay.

Bu künleri, meselâ, Qırımnıñ unikal tabiat qoruqlarından biri yoq etile – Meganom burnu. Moskva teşkilâtları içün meydançıqlardan birini yapmaq içün dağlar yıqtırıla. İnsanlar çıqıp, yaşağan yerlerini qorumaqtan qorqa. 

Siyasiy aq, söz serbestliginiñ, ne yazıq ki, işğal altındaki Qırımnıñ bugünki şaraitlerinen alâqası yoq. 

– Soñki yılda Qırımğa suv berüv meselesi pek aktual oldı. Esas Ukrainadan Qırımğa suv ne içün berilmemeli, bunı añlatıñız, lütfen. Bu yarımadada yaşağan ukrain ve qırımtatarlarnı satuv olmaycaqmı?

– Bu mevzuda artıq o qadar çoq şey aytıldı ki, bazı vaqıtları tekrarlamaq bu mevzunı alıp kete. Er kes ayttı, men de ayttım: Qırımda ealige tatlı suv yete. Qırımda işğal etken devlet tarafından kerçekleştirilgen müstemlekeleştirüv içün suv yetmey. Farqlı qıymet kesüvlerge köre, işğalniñ yedi yılı devamında Rusiyeden Qırımğa 500 biñden çoq kişi avuştırıldı. Aynı vaqıtta qırımtatar halqı, etnik ukrainler çıqarıla. Bu maqsadlarğa ve Rusiye işğalcileriniñ arbiy maqsadları içün suv kerçekten yetmey, ve biz işğalcilerni suv ya da diger resurslarnen temin etip, Rusiye işğalcileriniñ pekitilüvine yardım etmeycekmiz. 

– Bugün Avropa insan aqları mahkemesi Ukrainanıñ Rusiyege qarşı davasında Qırım şikâyetiniñ maqbul olmasına dair qararını seslendirmeli. Bu davanıñ kelecegine nasıl qıymet kesesiñiz?

– Ebet, qarar Qırımnıñ Rusiye işğali neticesinde aqları bozulğan Ukraina vatandaşlarınıñ yüzlernen arizasınıñ baqıluvına yol açar, dep ümüt etemiz. Ve tek Qırımnıñ degil, Donetsk ve Lugansk vilâyetleriniñ bir qısmına. Avropa insan aqları mahkemesi bunı qolaylaştırır, ve bu BM Halqara mahkemesiniñ qararına pek müim ilâve olur, dep tüşünemiz. 

Amma Rusiye halqara mahkemelerniñ qararlarını açıq ve tsinik şekilde körmemezlikke ura, çünki böyle imkânı bar. Meselâ, BM Halqara mahkemesiniñ Rusiye Federatsiyasınıñ Qırımtatar Milliy Meclisiniñ faaliyet yasağınıñ lâğu etilüvi ve menim ve Meclisteki işdeşlerimniñ evimizge baruv imkânlarını berüv qararı yerine ketirilmey. Amma bilesiñizmi, Rusiyeniñ halqara uquqnı bozğanını köstergen er bir qarar bir kün – ve bu kün mıtlaq kelir – Rusiyeni halqara uquqqa riayet etmesine yaqınlaştıracaq.

«Hizb ut-Tahrir işi» boyunca apiske alınğan ve mahküm etilgenlerniñ imayecileri olarnıñ taqip etilmesi diniy sebeplernen bağlı olğanını tüşüne. Advokatlar qayd etkenine köre, Rusiye uquq qoruyıcı organları tarafından bu dava boyunca taqip etilgenler – ekseriyeti qırımtatarlar ve ukrain, rus, tacik, azeri ve islâm dinini kütken diger millet vekilleri. Halqara uquq işğal etilgen topraqlarda işğalci devlet qanunlarını kirsetmege yasaqlay.

«Hizb ut-Tahrir» halqara islâm siyasiy teşkilâtı, bütün musulman devletleriniñ islâm halifeligine birleştirilmesini öz maqsadı olğanını ayta, amma olar, bu maqsatqa irişmek içün terroristik usullarnı red ete ve Rusiyede adaletsiz taqip etilgenini ayta. Rusiye Yuqarı mahkemesi 2003 senesi «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtını 15 «terrorist» birleşme cedveline kirsetip, onı yasaq etti.

2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.

2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.

Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.