АҚШ Эронга 30 миллиард долларлик ядро имкониятларини таклиф қилмоқда
0
Бу таклифлардан асосий мақсад – Эронни ядровий музокаралар столига қайтариш ва минтақа хавфсизлигини таъминлаш, деб таъкидламоқда АҚШ дипломатлари. Шу мақсадда Теҳронга бир қатор имтиёзлар таклиф этиляпти, шу жумладан, ядро лойиҳасини фақат тинч мақсадларда амалга ошириш ва уранни бойитишдан тўлиқ воз кечиш шарти билан.
Нега бу мавзуда музокаралар қизий бошлади?
Охирги икки ҳафтада Эрон ва Исроил ўртасида ҳарбий зарбалар алмашинуви рўй берди. Мана шундай ноаниқ вазиятда, АҚШ ва араб давлатларининг асосий вакиллари Теҳрон билан музокаралар ўтказгани маълум бўлди. Манбаларнинг айтишича, бу музокаралар ҳатто Эрон ва Исроил ўртасидаги ўт очишни тўхтатиш тўғрисида келишувдан сўнг ҳам давом этган.
Қандай таклифлар муҳокама қилинмоқда?
Музокаралар доирасида муҳокама қилинган асосий лойиҳалардан бири – Эронда уран бойитилмайдиган фуқаролик ядро дастурини амалга ошириш ва бунинг учун 20–30 миллиард доллар атрофида сармоя жалб қилиш. Бу маблағ тўғридан-тўғри АҚШдан берилмаслиги, балки Форс кўрфази давлатлари ва бошқа араб сармоядорлари орқали молиялаштирилиши кўзда тутилган. Шунингдек, Эронга нисбатан айрим санкцияларни олиб ташлаш ва хорижий банклардаги 6 миллиард долларга яқин музлатилган маблағни қайтариш имконияти ҳам кўриб чиқилмоқда.
Музокаралар қандай шароитларда ўтмоқда?
Маълумотларга кўра, АҚШ ва Эрон ўртасидаги учрашувлар, жумладан, 20 июнь куни махсус вакил Стив Уиткофф ҳамда араб давлатлари вакиллари ўртасидаги бир неча соатлик махфий учрашувда ана шу масалалар муҳокама қилинган. Бу учрашув АҚШнинг Эронга нисбатан ҳарбий зарбаларидан атиги бир кун олдин бўлиб ўтгани диққатга сазовор.
АҚШ нима шартини қўймоқда?
Ядро лойиҳалари бўйича АҚШ позицияси аниқ: Теҳроннинг уран бойитишдан тўлиқ воз кечиши ва фақат фуқаролик мақсадларда тайёр, бойитилган уранни хориждан импорт қилиши талаб қилинмоқда. Бу Эронда қонуний ядро дастурини ривожлантиришга йўл очади, бироқ ҳарбий соҳада фаолият юритиш имконини чеклайди.
Янги объект қуриш ва бошқа вариантлар
Муҳокама қилинаётган яна бир таклифга кўра, Форс кўрфази давлатлари Эроннинг Фордо ядро иншооти ўрнига фақат фуқаролик мақсадларига хизмат қиладиган янги объект қуришга сармоя киритишлари мумкин. Бироқ бу объект қандай мақсадда ва қандай назорат остида ишлатилиши ҳозирча аниқ эмас.
Келажак нима бўлиши мумкин?
Музокараларда иштирок этаётган манбаларнинг таъкидлашича, ҳозирча келишув бўйича аниқ қарор қабул қилинмаган, ҳар бир таклиф жиддий таҳлил қилинмоқда ва жараёнда турли креатив ёндашувлар синовдан ўтмоқда.
Хулоса ўрнида
АҚШнинг бу таклифлари ядровий хавфсизлик, минтақа барқарорлиги ва Эроннинг халқаро муносабатлардаги мавқеини ошириш учун янги имкониятлар эшигини очиши мумкин. Аммо қандай қарор қабул қилиниши ҳали номаълум ва музокаралар натижаси бутун минтақанинг келажагига катта таъсир кўрсатиши кутилмоқда.
Сизнингча, бу музокаралар ҳақиқатан ҳам тинчлик сари қадамми ёки катта сиёсий ўйиннинг бир қисми бўладими?