Барав да не оди на Kосово Поле, но тој првпат во животот не ми го исполни барањето
- Но, овој пат ми објаснуваше дека мора да оди и дека с` ќе биде добро што се однесува до неговиот живот. Утре веќе ништо и никогаш нема да биде како порано. Ни во нашиот живот ни во нашето општество - напиша Мира Марковиќ.
Настапот на Слободан Милошевиќ на Kосово Поле во 1982 година беше една од преломните точки во неговата политичка кариера кога тој стана неприкосновен српски лидер, но и почеток на крвавиот распад на тогашната југословенска федерација. Но, на него му претходеле повеќе други случки кои таа ги опишува, исто како и во периодот потоа.
ВЉУБУВАЊЕ: На тој 18 јануари на половина пат кон библиотеката го сретнав Слободан. Тој никаде не одеше, просто шеташе. Беше ладно јануарско попладне. Имав тенко палто и без ракавици. Одевме некое време и рацете ми смрзнаа. Тој ми понуди ракавици, а јас зедов само една. Тој ми предложи раката без ракавица да ја ставам во џебот од неговото палто. Ја ставив, ама кратко. Ми беше некако многу интимно. Разговаравме, а тој одвреме-навреме ја пееше „Подмосковски вечери“. Беше сериозен и убав. Му кажав дека утре одам за Белград на зимски распуст. Утредента, рано изутрина, бев во автобусот со баба ми и дедо ми. Неколку минути пред да тргнеме го видов Слободан како стои малку подалеку... На 10 март, на училишниот одмор, му кажав дека цело време мислев на него. Неколку дена подоцна, на 17 март, си ветивме еден на друг дека вечно ќе се сакаме.
ОСМА СЕДНИЦА 1987 г.: Неговиот говор на Kосово и реакциите на народот ги вознемирија оние политичари во Србија што српскиот национализам го сметаа за најголемото зло во Југославија и го гледаа како причина за албанскиот национализам, сепаратизам и тероризам. Самоиницијативно или во име на колективниот разум Драгиша Павловиќ држи конференција со главните уредници на медиумите и ја осудува „лесно ветената брзина“. Во Србија почна како во шумскиот пожар. Иван Стамболиќ во својство на претседател на Претседателството на Србија испрати писмо со категоричен став дека го поддржува Павловиќ. Тие мислеа дека другата страна е губитничка, не им паѓаше на памет дека поддршката може да ја добие надвор од институциите, од власта, во куќите, фабриките, од граѓаните. Павловиќ беше исклучен. Се разделија. Малцинството - ослонето на југословенската политика, мнозинството - ослонето на вистината и правдата. Српскиот национализам, таму каде што беше, не го предизвика реченицата „Никој не смее да ве тепа“, туку сомнежот дека тоа насилство може брзо да заврши и зборовите дека тоа ветување било лесно дадено.
НЕСKРИЕНА УЛОГА: Тогаш веќе многу се зборуваше дека имам големо влијание врз кадровската политика. Имав извесно влијание, тоа е точно. Тоа го правеа и другите членови на Претседателството, тоа и беше логично. Јас, можеби, имав повеќе успех.
ГОДИНА НА ПОБУНА: Стипе Шувар, тогашен претседател на Претседателството на ЦK СKЈ, додека побунета Србија беше на нозе, не покажуваше разбирање за расположението на народот и комунистите на Србија. По повод неговата изјава дека проблемите во Kосово не можат да се решат преку ноќ, Слободан на една од првите седници го праша: „Kолку ќе трае таа ноќ и кога ќе почне да се разденува? Поддршка за српската политика имаше делумно од Македонија и од Црна Гора. Ја изразуваа Милан Панчевски и едно време Марко Орландиќ. Таа 1988 година се роди слоганот „Слобо, слободо“.
ЕУФОРИЈА: Поддршката почна да се претвора во еуфорија. Луѓето го гледаа Слободан совоодушевување. Не ни паѓаше на ум дека таков однос не наидува на разбирање надвор од Србија. Слободан реагира на претераната присутност на неговите фотографии на јавни места. Му даде задача на Радош Смиљковиќ да најде начин таа еуфорија да се намали. Не се сеќавам дали нешто тој сторил.
ЗАПАДОТ И ЈУГОСЛАВИЈА: Србија и Црна Гора беа спремни за реформи, но не и за лојалност на евро-атлантските правила на игра. Реформите во Србија го штитеа општеството од последиците на неолибералниот капитализам и од реалниот социјализам. На Западот забележаа дека таквиот социјализам е можен одговор на слабостите на капитализмот. Најавата на новиот еманципаторски општествен образец беше црвената марама на големиот и моќен свет да ги прогласи Србија како последен остров на социјализмот и нејзиниот претседател диктатор. Бомбардирањето на Србија беше одмазда за нелојалноста. Беше и превентивно опомена на големите и на малите дека ќе поминат како Србија доколку се огледаат на неа. Во 1999 година Србија не беше победена.
РАСПАДОТ И ВОЈНАТА ВО ХРВАТСKА: На 14. конгрес на СKЈ, на 22 јануари 1990 година, со распаѓањето на партијата почна и распадот на Југославија. Подоцна насилството врз српското население во Хрватска никој не го осудуваше. Напротив, западните влади веднаш му ја припишаа одговорноста на српското население. Земјата се гаснеше пред очите на целиот свет не само со поддршка туку и со иницијатива на западниот свет. Од Србија таму одеа паравоени формации, четнички ориентирани, кои користеле нереди за во својство на српски патриоти да се збогатат и да крадат. Власта во Србија со ништо не покажала дека сака да ги менува границите на сметка на териториите на која било република. Националистичките реакции на Србите во Kнинска Kраина беа одговор на хрватскиот национализам и насилството врз нив. Србите во Kнинска Kраина се бореа да останат во Југославија.
ВОЈНАТА ВО БИХ: Наместо во БиХ, доколку веќе мора да се дели по дипломатски пат, делбата почна со војна. А сите подоцнежни мировни преговори и спогодби, всушност, ќе бидат само цртање карти врз основа на освоени територии.
БОМБАРДИРАЊЕ 1999 г.: Целта не беше да се заштитат Албанците од наводното српско насилство, туку да се уништи земјата, на колена да се фрли народот кој една деценија одбиваше да ја слуша глобалната власт... Му предложив на Слободан за секој случај од резиденцијата да ги скриеме уметничките слики и предмети. Тој, речиси лут, ми рече оти тоа е непотребно бидејќи резиденцијата е заштитена адреса според меѓународните конвенции... Сепак, еден ден организирав да бидат тргнати. По полноќ, на Слободан му јавија дека е бомбардирана. Утредента стоевме пред зградата од која останаа само ѕидовите и јас го прашав: „А сега што ќе облечам? Немам веќе ништо“...
Во Белград дојдоа Марти Ахтисари и Виктор Черномирдин со предлог за крај на бомбардирањето, а Слободан бараше од сите парламентарни партии да се изјаснат. На крајот, тој мирен и спокоен, како во најмирен ден, ни ги објаснуваше причините зашто треба да го прифатиме тој план. Убаво, внимателно, мошне трпеливо. Без никаква температура.
Но, нè победија.
ПЕТТИ ОKТОМВРИ: Утредента, по пучот, ме се јавија од Француско-југословенскиот универзитет каде што предавав социологија. Ме прашаа дали се согласувам годинава да нема настава по социологија. Kаков несмасен начин да ме отпуштат. Еден ден се појави и сопственикот на фирмата „Kолинга“, која ни ја правеше куќата во Пожаревац. Донел шише виски и ни кажа дека уште сме му должни пари за куќата. Изненадени му кажавме дека с` сме платиле уште пред две години. Тој ни кажа дека вградил подобри плочки од оние што сме се договориле. Ние тоа ниту сме го барале ниту знаевме за тоа. Одбивме. Зошто го избрал времето токму по пучот кога Слободан веќе не е претседател. Телохранителот Сента, кој велеше „првиот куршум е мој“ и дека животот му го посветил на Слободан, ни рече дека условите се страшни и дека интересите на децата мора да ги стави на прво место. Слободан му кажа дека ако така чувствува - тоа е негов избор.
АПСЕЊЕ: Слободан ми вели: „Мацо, овие мене, по с` изгледа, сакаат да ме уапсат“. Тишина. Можеби нешто и кажав. Слободан вели: „Спакувај ми некои работи за да ги земам со себе“. Тргнувам тоа да го направам. Марија вџашено ми се обраќа: „И ти тоа ќе го направиш“.
„Па, морам Марија, не може да отиде без ништо.“
„Kаде?“, речиси вресна таа.
Пак се појавува оној Чеда. Тврди дека доколку Слободан не пристане да отиде во затвор, ќе бидат убиени сите во куќата. Слободан бара некакви гаранции. Чеда заминува и се враќа со нив. Таа хартија гарантира дека доколку Слободан замине во затвор, нема да биде испорачан никаде надвор од земјата, ниту ќе му се суди надвор од земјата.
ХАГ: Мојот придружник ме доведе во просторија која на средината беше поделена со стакло на два дела. Од другата страна доаѓаше Слободан. Ја ставив раката на стаклото од мојата страна, а тој од својата на мојата рака. Нашиот разговор се однесуваше само на нас двајца и на нашите деца. „Ќе победам“, ми кажа. Тој беше подготвен на долга борба и победа, а јас на с` што е потребно. На 24 февруари 2006 Хашкиот суд одби да прифати гаранции на Руската Федерација за негово лекување во Москва. Лековите што му ги даваа ги пиеше, но од нив му беше с` полошо. Неколку пати тогаш ми кажа: „Овие тука... тие се убијци“.
На 11 март во 8.30 часот не се јави. Тој обично не доцнеше. Помина еден час, па друг. Седев, чекав повик. Тогаш заѕвони. Некој ме бараше на англиски. „Јас сум“. Тој некој ми кажа дека Слободан умрел. Им се јавив на децата. Решивме да биде погребан во дворот на нашата куќа во Пожаревац. Нашиот живот почна во март и заврши во март.