نگاهی اجمالی به شعر عاشورایی در افغانستان
اما آزادی‌های مذهبی که بر اثر تلاش و مجاهدات علمای شیعه و نیز تغییر وضعیت سیاسی کشور در اوایل قرن اخیر پدید آمد، به این محافل مذهبی رونقی بیشتر بخشید. در کانون‌هایی چون «چند اول» کابل، شاعرانی رشد کردند که غالبا تحصیلات دینی داشتند. در این میان می‌توان علامه بلبل کابلی و علامه شهید سیداسماعیل بلخی را یاد کرد.
علامه بلخی را به راستی بزرگ‌ترین شاعر مذهبی سرای افغانستان در قرن اخیر می‌توان نامید. او خصوصا به واقعه عاشورا عنایتی نام داشت و جدا از شعرهای عاشورایی بسیار، در دیگر آثارش نیز به این واقعه اشاره کرده است. عاشوراهای بلخی، بسیار انقلابی است و آموزنده و بدور از مویه‌گری‌های رایج در شعر بسیاری از شاعران او به راستی عاشورا را نه تنها یک واقعه سوزناک، بلکه یک مکتب می‌بیند و این سخن در نیم قرن پیش هنوز تازه است و بدیع.
تاسیس کربلا نه فقط بهر ماتم است
دانشسرای و مکتب اولاد آدم است
از خیمه‌گاه سوخته تاساحل فرات
تعلیم‌گاه رهبر خلق دو عالم است
با سوز عشق، نسبت بدعت مده، رقیب!
اسرارها نهفته به شور محرم است
هر رویت هلال محرم به چشم خلق
عینک برای دیدن آن حسن مبهم است
اصغر به صحن معرکه رفتن به دوش باب
درسی پی حصول حقوق مسلم است
هر قطره خون حنجر آن طفل شیرخوار
بر زخم‌های پیکر اسلام، مرهم است
از علامه بلخی که بگذریم تا حدود سه دهه پیش یعنی آغاز جنگ و جهاد و انقلاب، در میان شاعران رسمی و برجسته افغانستان، مذهبی سرایانی جدی نمی‌توان یافت. شاعران نوپرداز نیز در این سالها یا گرایش‌های چپی دارند و یا روشنفکران کم اعتنا به دین هستند. این وضعیت تا پیدایش موج جدید اسلام‌خواهی در جهان که متاثر از وقوع انقلاب اسلامی بود ادامه دارد و مهاجرشدن جمع بسیاری از مردم افغانستان و تاثیرپذیری آنها از شعر و ادب انقلاب اسلامی، دست به دست هم داد و جریان تازه‌ای از شعر مذهبی در جامعه ادبی افغانستان پدید آورد.
در شعرهای عاشورایی این نسل نوین از شاعران افغان که به دلیل عوامل یاد شده،پدید آمده بودند،نوعی بیان هنری و گاه مدرن می‌توان یافت. در کنار محتوای انقلابی و گاه گره خورده با حواث و وقایع کشور. به بیان دیگر این شاعران کوشیدند که پیام‌های عاشورا را برای استفاده در وضعیت امروز به کار گیرند چنان که در این غزل از سیدفضل‌الله قدسی دیده می‌شود:
چه می‌شد پیش از آن که کشته بودم باورم را
چهل منزل به روی نیزه می‌بردم سر خود را
نخواهد ماند خالی بعد از این مشک وفا زیرا
به دریا وام دادم بازوی آب‌آور خود را
مذهبی سرایی در شاعران امروز افغانستان به شعر کهن محدود نماند و نوگرایان را هم دربرگرفت.
توجه عموم مردم – و نه صرفا شیعیان – به اهل بیت و فاجعه کربلا از ویژگی‌های بارز جامعه افغانستان است. چنین است که مثلا ترکیب‌بند محتشم کاشانی به طور کامل در کتاب درسی ادبیات فارسی در افغانستان چاپ می‌شود و یا مرحوم عبدالقهار عاصی، شاعر سنی مذهب این کشور، با چنین اخلاص وارداتی از امام حسین(ع) یاد می‌کند:
تا ریخت خون مرد به دامان کربلا
سجاده شد زمین بیابان کربلا
بر مسلمین طلیعه نو باز شد ز حق
در رهگذار تشنه میدان کربلا
دست یزیدیان چه تواند کند به خلق
چون گه امام ماست نگهبان کربلا
این برخلاف پندار بعضی کسان، نه یک ارادت شخصی، که یک گرایش غالب در این کشور است در افغانستان اگر خلاف این باشد، عجیب به نظر می‌آید.
محمدکاظم کاظمی
*آزادی‌های مذهبی که بر اثر تلاش و مجاهدات علمای شیعه پدید آمد به محافل مذهبی و شعر ولایی رونق داد و در میان آنها عاشورائی‌ها‌ی سید اسماعیل بلخی بسیار آموزنده است
*پیدایش موج جدید اسلامی که متاثر از انقلاب اسلامی ایران بود و مهاجرت میلیون‌ها اتباع افغان به ایران،باعث تاثیرپذیری آنان از شعر و ادب انقلاب اسلامی گردید
* در شعرهای عاشورایی شاعران نسل جوان افغان، نوعی بیان هنری وجود دارد که پیام‌های عاشورا را برای استفاده در وضعیت امروز بکار گیرند