Дус кызым гел ялган сөйли
Әдилә белән Сәмирә – балачактан бергә үскән, гел янәшә булган ике кыз. Авыл урамнарыннан бергә мәктәпкә йөрделәр, дәресләрдән соң да бер-берсенә сугылмыйча өйләренә кермәделәр. Әдилә – туры сүзле, эчендә ни булса, шунда ук йөзенә чыга. Сәмирә исә һәрвакыт йомшак телле, әмма бер гадәте бар: ул кече яшьтән үк вак-төякне дә үзгәртеп сөйли иде.
Беренче тапкыр Әдилә моны мәктәптә сизде. Сәмирә яңа күлмәк киеп килгән, Әдилә сорагач: «Базардан алдылар», – диде. Әмма кичен Әдилә аның әнисе белән очрашты, күлмәкне кибеттән алуларын белде. Бу вакытта ул моңа әһәмият бирмәде – бәлки, кызга «базардан» дип әйтү җайлырак булгандыр, дип уйлады.
Вакыт узган саен мондый вак-төяк ялганнар күбәйде. Сәмирә йоклап калса да: «Төнлә бөтенләй йокламадым», – дип сөйләде. Имтиханда «өчле» алса, өйгә кайткач: «Бишле» куйдылар», – дип мактанды. Әдилә моңа башта шаяру кебек карый иде, тик соңрак бу гадәт инде табигый холыкка әйләнгәнен аңлады.
Кызлар институтта да икесе бергә укыдылар. Сәмирә һәрвакыт үзен башкалардан уңышлырак итеп күрсәтергә тырышты. Әдилә аның белән бәхәсләшмәде, чөнки дуслыклары бозылудан курыкты.
Уку тәмамлангач, алар бер үк шәһәргә эшкә урнаштылар. Сәмирә яңа хезмәт урынында да шул гадәтен калдырмады: эшкә барырга тиешле көнне өйдә ятып, җитәкчегә: «Авырып торам», – дип хәбәр җибәрә. Беркөнне Әдилә, аның килмәвен белгәч, өенә шалтыратты, трубкадан йокылы тавыш ишетелде.
Әдилә моның өчен борчылды. «Нигә шулай итәсең?» – дип сораганда, Сәмирә һәрвакыт шаяртып кына җавап бирде: «Әй, вак нәрсәләр бит, моннан кемгә зыян килә?»
Ләкин Әдилә өчен бу җиңел мәсьәлә түгел иде. Ул белә: кеше вак-төяктә дөресен сөйләмәсә, соңыннан зур хәлләрдә дә ялганларга мөмкин. Дуслыклары көчле булса да, бу холык алар арасына салкынлык кертә башлады.
Беркөнне эштә җитди хәл булды. Сәмирә мөһим документны вакытында тапшырмады, әмма җитәкче каршында гаепне бүтән хезмәткәргә аударды. Әлеге кеше, әлбәттә, рәнҗеде, низаг чыкты. Әдилә дустын яклап дәшә алмады, чөнки аның ялганлавын яхшы белә иде.
Шулай итеп, ике кыз арасында күренмәс чик барлыкка килде. Алар әле дә очрашалар, сөйләшәләр, хәтта көлешәләр, тик Әдилә һәр сүзне эчтән үлчәп тыңлый башлады. Сәмирәнең һәр сүзендә дөреслекме, әллә уйдырмамы – моны аңларга тырыша.
Вакыт узган саен бу киеренкелек арта гына барды. Әдилә араны өзүгә үк барып җитә алмады – балачак дуслыгының кадере зур. Әмма ул белә: ышаныч югалган дуслык – үсәр өчен туфрагы беткән агач кебек.
Һәр очрашудан соң Әдилә өйгә кайтып, озак уйлана. «Мөгаен, аның өчен ялган – үзен саклау ысулыдыр. Әмма бу саклау минем күңелемне яралый», – дип эчтән әйтә.
Бервакыт, көзге яңгырлы көндә, Әдилә уйлап куйды: дуслыкның иң төп шартын – дөреслекне – алар күптән югалткан икән. Һәм ул аңлады: кайчак араны өзү – хыянәт түгел, ә үзеңә хыянәт итмәү ул.
Әмма ул бу карарны әле дә соңгы нокта итеп кабул итә алмады. Чөнки балачак хәтерләре, бергә кичергән шатлыклар һаман да күңел түрендә җылылык саклый иде.
Шулай итеп, Әдилә белән Сәмирә дуслыгы – ялган белән дөреслек арасында өзлексез көрәш барган тарих булып калды. Һәм бу көрәшнең җиңүчесе дә, җиңелүчесе дә юк кебек иде.