„მილიონიც რომ გადაუხადოს სახელმწიფომ თითოეულ გარდაცვლილზე დაღუპულთა ოჯახებს ეს ვერ ჩაანაცვლებს ტრაგედიის გამოძიებას”
15 სექტემბერს, პრემიერმა ირაკლი ღარიბაშვილმა მთავრობის სხდომაზე განაცხადა, რომ შოვში, მეწყრის ჩამოწოლის შედეგად დაღუპული ადამიანების ოჯახების წევრებს სახელმწიფო კომპენსაციის სახით თითო გარდაცვლილზე 20-20 ათას ლარს გამოუყოფს.
„მილიონიც რომ გადაუხადოს სახელმწიფომ თითოეულ გარდაცვლილზე დაღუპულთა ოჯახებს (თუკი ვინმე დათანხმდება ამის მიღებას, ეს მათი უფლებაა), ეს ვერ ჩაანაცვლებს ეფექტური გამოძიების წარმოების ვალდებულებას. სახელმწიფომ მაინც უნდა გამოიძიოს ეს დანაშაული და დასაჯოს დამნაშავეები.
იმედი მაქვს, მთავრობის ხელმძღვანელს არ ჰგონია, რომ კომპენსაციის გადახდით ჩაანაცვლებს გამოძიებას და საზოგადოება აღარ მიადევნებს თვალს გამოძიების მიმდინარეობას, აღარ დასვამს კითხვებს, რომ გამოვლინდეს ყველა პასუხისმგებელი პირი. ეს ასე არ არის.
ეს არის სრულიად სხვადასხვა რამ, მილიონიც რომ გადაუხადოს გარდაცვლილთა ოჯახებს, გამოძიება უნდა ჩატარდეს და პასუხისმგებელი პირები უნდა დაისაჯონ“, – ამბობს „ბათუმელებთან“ „პარტნიორობა ადამიანის უფლებებისთვის“ იურისტი, ანა თავხელიძე.
აღნიშნული ორგანიზაცია ადვოკატირებას უწევს შოვში, მეწყრის შედეგად დაღუპული დავით ბერიაშვილის დედას, რომელიც შოვის ტრაგედიის გამოძიებას ითხოვს.
ორგანიზაციამ გამოძიებას საქმის მასალების გაცნობა აგვისტოში მოსთხოვა.
მიუხედავად იმისა, რომ კანონმდებლობა ითვალისწინებს დაზარალებული პირისთვის საქმის მასალებზე სრულ წვდომას და ასლების მიწოდებასაც, „გამოძიებამ ამ შემთხვევაში კონსტიტუცია და კანონი დაარღვია“, – ამბობს ანა თავხელიძე.
„ჩვენ 17 -18 აგვისტოს ჩავერთეთ საქმეში, როგორც ადვოკატები და ვითხოვდით გამოძიების კვალიფიკაციას სამოხელეო მუხლით, სამსახურებრივი გულგრილობის ფაქტზე, რადგან სტიქიის შედეგის თავიდან აცილება და სათანადო ზომების არ მიღება, არის ცალსახად საჯარო უფლებამოსილება და სახელმწიფოს პასუხისმგებლობა და ამ ტრაგედიაში იკვეთებოდა სამოხელეო დანაშაულის ნიშნები.
ასევე, კანონით, როცა დაზარალებულის ან უფლებამონაცვლის სტატუსს მიიღებს პირი, მას ეკუთვნის საქმის მასალების ასლები. ამაზე საკონსტიტუციო სასამართლოს აქვს გადაწყვეტილება მიღებული (ერთი იყო გამსახურდიას საქმე 2020 წელს და მეორე მაჩალიკაშვილის საქმე), რომ მასალების ასლები უნდა მისცე დაზარალებულს ან უფლებამონაცვლეს – ნახოს, გამოძიებაში რა ხდება და გააკონტროლოს სახელმწიფო, ჰქონდეს პირს შესაძლებლობა, აქტიურად ჩაერთოს გამოძიების პროცესში.
რადგანაც კითხვის ნიშნები არსებობდა იმაზე, დროულად გაეწიათ თუ არა სტიქიის ზონაში მყოფ ადამიანებს და დაღუპულებს სამაშველო დახმარება, შეიძლებოდა თუ არა იქ ვინმეს გადარჩენა დროული დახმარების გაწევის შემთხვევაში, ჩნდებოდა ვარაუდი, რომ იქ ადამიანები განსაცდელში მიატოვეს, ამიტომ კვალიფიკაციას უნდა დაეზუსტებინა საქმეები ამ კუთხით.
ადამიანების განსაცდელში მიტოვების საკითხი პირდაპირ უკავშირდება შს სამინისტროს და მათი თანამშრომლების ქმედებების შესწავლა-შეფასებას. ბუნებრივია, არსებობდა ინტერესთა კონფლიქტი და მოვითხოვდით, რომ გამოძიების ნაწილში შსს ჩამოშორებოდა საქმეს, რაც ასევე არ გაითვალისწინა სასამართლომ“, – ამბობს ანა თავხელიძე.
მისი თქმით, შოვის ტრაგედიის საქმეს აქვს ორი განზომილება – ერთი არის პროცესები სტიქიამდე, თუ რა ზომები მიიღო სახელმწიფომ და საერთოდ მიიღო თუ არა, სწავლობდა თუ არა ამ ტერიტორიას, ჰქონდა თუ არა ადრეული გაფრთხილების სისტემა და თუ არა, რატომ არ ჰქონდა, „რადგან არსებობა წინარე გამოცდილება, რომ კონკრეტულად ეს მდინარე, რომელმაც ღვარცოფული პროცესები გამოიწვია, იყო საფრთხის შემცველი. ამის დასტურია 2020 წლის ივლისის შემთხვევა, როცა ღვარცოფმა ძალიან მძიმედ დააზიანა კურორტ შოვის ინფრასტრუქტურა.
ამიტომ ამ ნაწილშიც ვითხოვდით გამოძიების წარმოებას და გარემოებების დადგენას. მივწერეთ კიდეც კონკრეტული კითხვები პროკურატურას, ასევე ვითხოვდით მომხდარის შემდეგ რა ზომები მიიღეს, ვინ იყვნენ პასუხისმგებელი პირები, როგორი იყო სამძებრო სამუშაოების გეგმა და ვის რა ნაწილში ჰქონდა პასუხისმგებლობა, ვინ გასცემდა ბრძანებებს, მაგალითად, 3 აგვისტოს როცა ვერტმფრენი შეჩერდა, ვინ გასცა ამის ბრძანება და რომ შეჩერდა, როგორ გაგრძელდა სამძებრო-სამაშველო ოპერაცია, რა რაოდენობის ცოცხალი ძალა და ტექნიკური საშუალებები იყო ჩართული ძებნაში.
კითხვები დავსვით, მაგალითად, თერმული დრონების გამოყენებასთან დაკავშირებით და ასე შემდეგ. ეს ყველაფერი დეტალურად მივწერეთ გამოძიებას“, – ამბობს ანა თავხელიძე.
მისი თქმით, დაზარალებულის უფლებამონაცვლეობის ნაწილში მოთხოვნა პროკურორმა იმავე დღეს დაუკმაყოფილა, თუმცა სამოხელეო დანაშაულის მუხლით საქმის ნაწილში უარი უთხრა.
ასევე, თავდაპირველად ადვოკატებს უთხრეს, რომ გადასცემდნენ საქმის მასალებს, თუმცა ორ დღეში პროკურატურამ შეცვალა პოზიცია და უარი უთხრა ადვოკატებს მასალების მიწოდებაზე.
„გვითხრეს, რომ შეგვეძლო ჩავსულიყავით ქუთაისში, რადგან დასავლეთ საქართველოს საოლქო პროკურატურა აწარმოებს საქმეს და გავცნობოდით ადგილზე გამოძიების მასალებს.
ჩვენ ამ გადაწყვეტილებას, რა თქმა უნდა, არ ვეთანხმებოდით, რადგან არც შს სამინისტრო ჩამოაშორა საქმის გამოძიებას, ამიტომ ზემდგომ პროკურორთან გავასაჩივრეთ.
კანონმდებლობა ითვალისწინებს საქმის მასალების გადაცემას და არა ადგილზე გაცნობას, რადგან ადამიანს უნდა მიეცეს გონივრული დრო და საშუალება, რომ გაეცნოს, წაიკითხოს და გამოიყენოს ასლები.
იქ რაც წავიკითხე, იმის ასლები უნდა წარვადგინო სასამართლოში. ხომ არ მოვუყვები ვიღაცას, რომ „ეს წავიკითხე ან ის“ და ამაზე დაყრდნობით დავწერე შეფასება. ეს არ არის მასალების გადმოცემა და მასალებზე წვდომა, რასაც კანონი ითვალისწინებს. მე თუ რაღაცას არ ვეთანხმები და ვაპირებ ალტერნატიული მტკიცებულებები მოვიპოვო, მჭირდება დოკუმენტის ასლი“, – გვეუბნება ანა თავხელიძე.
PHR-ი აღნიშნული გადაწყვეტილების გასაჩივრების პარალელურად მაინც გაეცნო ადგილზე შოვის ტრაგედიის მასალებს.
„დაგვხვდა 11 ტომი და თითოეული იყო რამდენიმე ასეული ფურცელი. ორი დღის განმავლობაში ორი ადვოკატი თავაუღებელი ვკითხულობდით ამ მასალებს.
მოგვცეს საშუალება, გაგვეკეთებინა ჩანაწერები, არ შეუზღუდავთ არც გარემოებებზე ლაპარაკი, არც მედიაში საუბარი და სწორედ ამის ფონზე, კიდევ უფრო უცნაურია ის, თუ რატომ არ გვაძლევს მასალების ასლებს გამოძიება“, – ამბობს ანა.
იყო თუ არა გამოძიების მასალებში იმ კითხვებზე პასუხები, რასაც პროკურატურისგან ითხოვდით, თუნდაც ვერტმფრენის შეჩერებაზე არსებობს საქმეში ვინმეს ბრძანება? – ვკითხეთ ანა თავხელიძეს.
მისი თქმით, 23 აგვისტოს მდგომარეობით ასეთი ინფორმაცია საქმეში არ იყო.
„რაც შეეხება სტიქიამდე ზომებს, საქმეში არსებობს გარემოს ეროვნული სააგენტოს ორი პასუხი, ერთი ის, რომ ამ ხეობაში რაიმე გამოკვლევებს არ ატარებდა, რაც უკვე დარღვევის დადასტურებაა და მეორე, ადრეული გაფრთხილების სისტემა ონის მუნიციპალიტეტში დანერგილი არ ჰქონდათ, რაც ასევე ადასტურებს დარღვევას.
საქმეში არსებობს ეროვნული სააგენტოს საინფორმაციო ბიულეტენი, სადაც 2023 წელში ღვარცოფის რეალურ რისკზეა პროგნოზი.
ვიცით, რომ შოვთან არის ორი მდინარე, უბის წყალი და ჭანჭახი. სააგენტო წერდა, რომ საფრთხის წყაროა მდინარე ჭანჭახი და იმისგან არსებობდა ღვარცოფის – კურორტ შოვის დაზიანება- განადგურების რისკი. ასე უწერიათ, რომ მაღალი რისკიაო. მათი პასუხით დასტურდება, რომ არც მდინარე ჭანჭახთან და არც უბისწყალთან დაკავშირებით არ ჰქონიათ ადრეული შეტყობინების სისტემა.
ამჯერად ღვარცოფი გამოიწვია უბისწყალმა, თუმცა ეს ღვარცოფი რომ გამოეწვია მდინარე ჭანჭახს, ზუსტად იგივე შედეგი დადგებოდა. არც არავინ გააფრთხილებდა მოსახლეობას და იქ მყოფ ადამიანებს“, – ამბობს ანა თავხელიძე.
ადვოკატებმა გამოძიების მასალების გადაცემაზე უარი 30 აგვისტოს გაასაჩივრეს ქუთაისის საქალაქო სასამართლოში. ასევე, კიდევ ერთხელ მოითხოვეს საქმიდან შსს-ს ჩამოშორება და სამოხელეო დანაშაულის მუხლის დამატება გამოძიებაში. თუმცა სასამართლომ მოთხოვნა არ დააკმაყოფილა.
„მასალების გადმოცემაზე უარი კონსტიტუციის, სისხლის სამართლის საპროცესო კანონმდებლობის პირდაპირი და უხეში დარღვევაა. შავით თეთრზე წერია კანონში, რომ როდესაც დაზარალებულის სტატუსს ანიჭებ პირს, მასალების ასლები უნდა გადასცე. ერთადერთი გამონაკლისია, როცა შეგიძლია არ გადასცე მასალები პირს, არის ის გარემოება, თუ მიუთითებს პროკურორი, რომ არის კონკრეტული, რეალური საფრთხე გამოძიების ინტერესებისთვის.
ოღონდ პროკურატურამ ამის დამადასტურებელი მტკიცებულებები უნდა წარადგინოს, რაც არ წარმოუდგენიათ ჩვენ შემთხვევაში“, – ამბობს ანა.
რამდენიმე დღეში ადვოკატები ისევ აპირებენ ქუთაისში წასვლას და იმის გადამოწმებას, დაამატეს თუ არა საქმის მასალებში ის ინფორმაცია, რასაც ადვოკატები 17-18 აგვისტოს სთხოვდნენ გამოძიებას.
„ერთი თვე არის გონივრულზე მეტი ვადა, რა ვადაშიც ეს ინფორმაცია უნდა შეეგროვებინა საგამოძიებოს“, – გვითხრა ანა თავხელიძემ.