Severna Mitrovica: 'Skupa kafa' u gradu bez poreza
Sa južne i severne strane Ibra u Mitrovici na severu Kosova, nalazi se po jedna kafana sa imenom "Most", odnosno "Ura" (most u prevodu na srpskom).
Glavni most na Ibru je u posleratnom periodu Mitrovicu podelio na južni deo sa većinskim albanskim stanovništvom i severni u kome su većina Srbi. Od 2013. godine, ova dva dela nekada jednog grada, postala su dve odvojene opštine – Južna i Severna Mitrovica.
Svakodnevni život ljudi sa jedne i druge strane ovog mosta, razlikuje se u velikoj meri.
"Slobodno je, za sada nema problema", kaže jedan meštanin Severne Mitrovice u 50-im godinama, aludirajući na česte krize na severu Kosova.
Pripadnici srpske zajednice u ovom regionu odbijaju da poštuju zakone Kosova i da se integrišu u kosovski sistem.
Ipak, sagovornik RSE (koji insistira na anonimnosti) iznosi kritike na račun ugostiteljskih radnji u centru Severne Mitrovice što “bez potrebe podižu cene, iako ne plaćaju porez”.
"Ovde (u kafani Most u Severnoj Mitrovici) kafa je 50 dinara (oko 40 centi), a tamo (u kafićima u centru) je 90 dinara (oko 80 centi). Ne plaća se ni struja, ni voda i opet kafa 90 dinara. To nema nigde u svetu", navodi ovaj sagovornik.
Od završetka rata na Kosovu 1998/99. godine, u četiri opštine sa srpskom većinom na severu Kosova - Severnoj Mitrovici, Leposaviću, Zvečanu i Zubinom Potoku - ne plaća se porez, struja, voda ili drugi komunalni računi.
Rešenje za ovo pitanje se traži u okviru dijaloga Kosova i Srbije o normalizaciji odnosa, ali do sada nije bilo rezultata na terenu.
'Nemamo potrebe da idemo na jug'
Četiri opštine na severu Kosova se prostiru na oko 1.000 kvadratnih kilometara, a meštani iz redova srpske zajednice koji tu žive poručuju da retko idu na jug, gde živi većinsko albansko stanovništvo.
"Srbi na Kosovu su povezani institucijama Srbije", kaže jedna meštanka Severne Mitrovice za RSE, koja takođe ne želi da joj se otkriva identitet.
Kako kaže, nema potrebu da ide na jug.
Meštani opština na severu Kosova uglavnom voze automobile sa KM (Kosovska Mitrovica) registarskim oznakama, koje izdaju srpski organi.
Ove tablice su za Kosovo nelegalne i njima ne mogu da se kreću južno od Ibra.
Ne zna koliko tačno Srba živi na Kosovu, jer je većina bojkotovala poslednji popis stanovništva 2011. godine. Na osnovu tog popisa, Srbi čine oko 1,5 odsto stanovništva na Kosovu jer se procesu odazvalo oko 25.000.
Međutim, prema podacima nekih nevladinih organizacija, procenjuje se da na Kosovi živi oko 100.000 pripadnika srpske zajednice.
Iako je od proglašenja nezavisnosti Kosova prošlo 15 godina, u srpskim sredinama na Kosovu gotovo sve institucije funkcionišu i u srpskom sistemu, poput zdravstvenih i obrazovnih institucija, pošte, Centra za socijalni rad, Zavoda za zapošljavanje i druge.
Ipak, u šest opština sa srpskom većinom na jugu bez problema funkcionišu institucije u kosovskom sistemu, dok je u četiri opštine na severu situacija drugačija.
Tamo je u upotrebi i dinar – zvanična valuta Srbije. Ukoliko neko plati eurima, kusur mu se opet vraća u dinarima.
Dinar se koristi i u srpskim sredinama južno od Ibra ali za razliku od severa, cene su ipak napisane u eurima.
Žalbe građana zbog nedostatka lekova
Na kosovskom tržištu je godinama unazad bilo najviše proizvoda iz Srbije.
Na severu Kosova su takvi proizvodi posebno dominirali.
Međutim, takav situacija se promenila nakon što je Vlada Kosova sredinom juna zabranila uvoz robe poreklom iz Srbije.
Osim što u Severnoj Mitrovici gotovo da nema više prehrambenih i higijenskih proizvoda iz Srbija, sagovornica RSE ističe i problem oko snabdevanja lekovima.
"Apoteke nemaju lekove, ne dovoze se iz Srbije više. Mi smo prinuđeni da idemo u Rašku, u Kraljevo (gradovi u Srbiji) da uzimamo lekove na recept. I šta nam to vredi (lekovi na recept) kada moraš platiti put u jednom pravcu 500 dinara (oko četiri eura)", navodi ona.
Na ovaj problem su proteklih nedelja ukazivali i rukovodioci zdravstvenih ustanova na severu Kosova.
Vlada Kosova nije odgovorila na upit RSE da li na severu Kosova postoji kriza oko snabdevanja lekovima, ali su u ranijim izjavama takve tvrdnje demantovali.
Jedan meštanin Severne Mitrovice, kog je ekipa RSE zatekla kako sedi na klupi ispred Kliničko bolničkog centra u tom gradu, kaže da je nezadovoljan uslovima za lečenje.
On ne govori konkretno o tome čime nije zadovoljan, ali kaže da je Srbija "kriva" za propuste u zdravstvenom sistemu i da ga kosovski sistem "ne zanima".
Ove godine je situacija na severu Kosova pogoršana i iz drugih uglova.
Nakon aprilskih lokalnih izbora, koje su Srbi uglavnom bojkotovali, na vlast su došli albanski gradonačelnici.
Njihovom ulasku u opštinske zgrade uz pomoć policije, oštro se usprotivilo srpsko stanovništvo. To je dovelo do eskalacije situacije krajem maja.
Par meseci od preuzimanja mandata, albanski gradonačelnici poručuju kako se trude da srpsko stanovništvo približe institucijama Kosova.
"Održavamo sastanke, građani dolaze, zainteresovani su za konkurse... Imaju svoje zahteve. Verujem da su shvatili realnost", rekao je za Radio Slobodna Evropa Ljuljzim (Lulzim) Peci, gradonačelnik Zvečana.
On radi iz alternativne kancelarije u obližnjem selu, gde živi albansko stanovništvo.
Četiri opštine na severu Kosova su pokrenule proceduru za učlanjenje u Asocijaciju kosovskih opština, koju su do sada činile sve druge opštine na Kosovu, uključujući šest opština sa srpskom većinom južno od Ibra.
Sazan Ibrahimi, predsednik ove Asocijacije, u izjavi za RSE je pozdravio takvu odluku.
"Asocijacija kosovskih opština nije politička organizacija, ona je nevladina organizacija koja štiti interese opština, bez obzira na političku ili nacionalnu pripadnost", rekao je on.
U okviru plana za deeskalaciju situacije na severu Kosova, predviđeno je raspisivanje novih izbora na kojima bi učestvovala i srpska zajednica.
Ipak, za sada se još ne zna kada i na koji način će oni biti održani.
Poslednja runda pregovora na visokom političkom nivou u okviru dijaloga Kosova i Srbije 14. septembra, završena je bez nekih rezultata.