Samovolju u dijelu opština u Crnoj Gori nema ko da spriječi

Pravno-politički haos koji mjesecima traje u četiri crnogorske opštine, nema izgleda da će se uskoro razriješiti.

Lokalni izbori u Šavniku nisu okončani od prošlog oktobra, a u Andrijevici građani blokiraju zasjedanja lokalne Skupštine i glasanje o smjeni predsjednika Opštine.

U Zeti lokalna vlast ne odustaje od poništenja priznanja Kosova, iako za to nema nadležnosti, a predsjednik Opštine Budva, koji je optužen za krijumčarenje kokaina, iz pritvora upravlja gradom.

"Duboke podjele u našem društvu devastiraju sve, pa i taj opštinski nivo oslikava zarobljenost sistema, spore reakcije pravosuđa i prevagu političkih interesa nad vladavinom prava", kaže Mira Popović Trstenjak iz Centra za građansko obrazovanje (CGO).

Sve ovo dešava se u atmosferi političke krize – Vlada duže od godinu funkcioniše u tehničkom mandatu, a formiranje nove je neizvjesno jer nema pomaka u pregovorima mandatara Milojka Spajića sa potencijalnim partnerima. Rok da formira vladu ističe 10. novembra.

Ujedno, Skupština već više od dva mjeseca ne funkcioniše, jer nije izabran njen čelnik.

Zeta "čuva" Kosovo i prati politiku Beograda

Slijedeći politiku zvaničnog Beograda, Opština Zeta je jedina u Crnoj Gori koja je 27. septembra spustila zastave na pola jarbola jer je Srbija proglasila Dan žalosti zbog pogibije napadača na kosovsku policiju.

Ubrzo nakon što je Zeta postala samostalna opština avgusta prošle godine, lokalna vlast je najavila da će izglasati Deklaraciju za poništavanje odluke Vlade Crne Gore o priznanju nezavisnosti Kosova.

Kazali su da priznanje nezavisnosti Kosova "neće važiti na teritoriji Zete".

"Iako takvi akti nemaju značaj na nacionalnom nivou, niti mijenjaju odnos države prema tim pitanjima, mogu da podignu tenzije, a sve zbog pokušaja dodvoravanja određenom dijelu biračkog tijela", ocjenjuje Popović Trstenjak.

Inicijativu o "otpriznavanju Kosova" su podnijeli sredinom maja odbornici bivšeg proruskog Demokratskog fronta (DF), koji imaju većinu u lokalnom parlamentu.

DF zajedno sa partnerima Demokratama i pokretom URA, kontroliše lokalnu vlast u 13 od 25 opština u Crnoj Gori.

Zetskoj inicijativi je prethodilo glasanje Crne Gore za prijem Kosova u Savjet Evrope (SE) krajem aprila, što je bivši DF osudio kao "sramnu politiku prema zvaničnom Beogradu".

Premijer u tehničkom mandatu Dritan Abazović je tim povodom kazao da je interes Crne Gore da podrži članstvo Kosova u SE u regionalnoj saradnji i stabilnosti.

Vlada Crne Gore je priznala nezavisnost Kosova 2008.godine, kada je na vlasti bila Demokratska partija socijalista (DPS) Mila Đukanovića, koja je nakon tri decenije izgubila vlast 2020. godine.

Predsjednik Budve upravlja Opštinom iz pritvora

Predsjednik Opštine Budva Milo Božović je već pet mjeseci u pritvoru, ali i dalje upravlja gradom.

Iako je protiv njega podignuta optužnica zbog teških krivičnih djela koja se odnose na krijumčarenje kokaina, iz zatvora potpisuje službena dokumenta - plate zaposlenima, ugovore o komunalijama, fakture za opštinske advokatske usluge.

To je odobrio Viši sud na zahtjev Opštine Budva, u kojem su naveli da nisu izabrani potpredsjednici lokalne uprave, pa niko osim Božovića nema pravo da potpisuje službena dokumenta.

Lokalna DF vlast je odbila predlog opozicije da Božović preko advokata potpiše rješenja o imenovanju jednog ili dva potpredsjednika, na koje bi lokalni parlament dao saglasnost.

"Iako nije prvi put da je jedan predsjednik Opštine Budva u pritvoru, prvi put je da se iz pritvorskih prostorija upravlja Opštinom. To je suprotno svim principima dobre vladavine i borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala", kaže Popović Trstenjak.

Budvanski slučaj, dodaje, govori ne samo o manjku odgovornosti Božovića koji ne podnosi ostavku, već i onih koji su ga izabrali i koji imaju mehanizam da ga razriješe.

"Tu opet vidimo prevagu partijskih interesa nad postulatima vladavine prava i javnim interesom", kaže Popović Trstenjak.

Božović je uhapšen u aprilu zbog sumnji za više krivičnih djela iz oblasti organizovanog kriminala i šverca narkotika, a sredinom septembra je podignuta optužnica protiv njega i još 20 osoba.

Po hapšenju uslijedili su protesti pristalica DF-a i zaposlenih u Opštini koji su tvrdili da je hapšenje Božovića politički motivisano.

Prije hapšenja, Božović je kandidovao Budvu za titulu Evropske prijestonice kulture za 2028. godinu. Ta titula je dodijeljena Skoplju u finalnom izboru, a mnogi u budvanskoj vlasti to smatraju političkom odlukom.

Šavnik skoro godinu bez izbora

U Šavniku, gradiću sa manje od 2.000 birača, lokalni izbori traju skoro godinu.

Od oktobra 2022. godine su ponavljani devet puta. Svaki put su prekinuti zbog brojnih incidenata, fizičkih napada, lomljenja glasačkih kutija i sprečavanja glasanja.

Članovi biračkih odbora iz bivšeg prospskog DF-a nisu dozvoljavali glasanje novoupisanim biračima, tvrdeći da su tu kako bi podržali DPS.

Uprava policije je podnijela krivične prijave protiv 37 osoba zbog sumnje da su lažno prijavili prebivališta u Opštini Šavnik, o čemu u tužilaštvu traje izviđaj.

Posljednji ponovljeni izbori su bili sredinom decembra prošle godine, nakon čega Opštinska izborna komisija (OIK) ne može da se usaglasi kada da ih ponovi.

Tako i nakon isteka mandata, lokalnu vlast u Šavniku i dalje vrše DPS i Socijaldemokrate.

Opstrukcija izbornog procesa se odvija u dva segmenta, kaže predsjednik Opštine Šavnik Jugoslav Jakić.

"Prvi su provodili birački odbori kada su uništavali biračke materijale, i sada drugi segment kada opstrukciju vrši opštinska izborna komisija. Svake nedjelje DIK, kao drugostepeni organ, nalaže OIK da se izbori nastave, što oni odbijaju", kaže Jakić za RSE.

Iz CGO ocjenjuju da nezavršeni izbori dovode u pitanje legitimitet i legalitet rada Opštine.

"Nezakonito postupanje OIK Šavnik tužilaštvo i sudstvo moraju hitno prekinuti. Imaju brojne krivične prijave vezano za ovaj slučaj, a vidimo da je njihovo postupanje veoma sporo i ne doprinosi okončanju gotovo nadrealne situacije", naglašava Popović Trstenjak.

Iz nadležnog tužilaštva je ranije saopšteno da je povodom dešavanja u Šavniku podneseno 24 optužbi protiv 33 osobe zbog krivičnih djela protiv izbornih prava.

Do sada je donesena pravosnažna presuda kojom će zbog povreda prava glasanja dvije osobe platiti novčanu kaznu od po 600 eura.

Prvostepenom presudom su tri osobe osuđene na uslovnu kaznu od tri mjeseca zatvora zbog napada na službeno lice, na što je podnesena žalba.

Skupština u Andrijevici pod opsadom

U Andrijevici građani mjesecima ne dozvoljavaju da se održi sjednica lokalne Skupštine.

Krajem septembra su po šesti put zauzeli salu i spriječili da se odlučuje o predlogu za smjenu predsjednika Opštine Željka Ćulafića iz prosrpske Socijalističke narodne partije (SNP).

Tu inicijativu su podnijeli opoziciona DPS i jedan bivši odbornik vladajuće partije u tom gradu - Nove srpske demokratije, koji zajedno sada čine većinu.

Prva sjednica na kojoj je trebalo da se glasa o smjeni predsjednika Opštine je bila zakazana za početak jula.

Ometanjem zasjedanja će isteći rok za tu inicijativu, što je 4. oktobar, do kada se odbornici o njoj trebaju izjasniti.

Na upit RSE, iz Uprave policije (UP) je saopšteno da su službenici policije u Andrijevici prikupili obavještenja od 12 građana koji su bili u sali za zasjedanje lokalnog parlamenta krajem septembra.

"Većina njih je kao razlog prisustva u sali kazalo da je riječ o javnom prostoru Centra za kulturu i sport, gdje se često održavaju kulturno-zabavne manifestacije, te da su imali saznanja da će se upravo jedna takva manifestacija održati", naveli su iz UP, dodajući da su u toku "dalje mjere i radnje".

Popović Trstenjak smatra da se opstrukcija u Andrijevici može lako i brzo okončati primjenom zakona i asistencijom policije, no dodaje da ovaj primjer ukazuje kako su institucije zarobljene partijskim interesima:

"Izostanak reakcije državnih organa doprinosi usložnjavanju situacije", kaže Popović Trstejak.

Naglašava da se sumnje u političku korupciju nekog odbornika moraju procesuirati, a ne zbog toga blokirati lokalnu skupštinu.

Nadležno tužilaštvo je za RSE saopštilo da je odbacilo krivične prijave DPS-a podnijete protiv tri lica tokom neodržanih zasjedanja SO Andrijevica u julu i avgustu.

Ministarstvo javne uprave je dva puta uputilo preporuku predsjedniku SO Andrijevica da hitno obezbijedi održavanje sjednice.