Καρκίνος του προστάτη: Γιατί το PSA μπαίνει ξανά στο μικροσκόπιο
Η εξέταση PSA για την ανίχνευση του καρκίνου του προστάτη βρίσκεται και πάλι στο μικροσκόπιο της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας. Και αυτό διότι παρότι αποτελεί ένα σημαντικό «εργαλείο» πρώιμης ανίχνευσης της νόσου, οι ειδικοί διαπιστώνουν πως με την ευρεία χρήση της συγκεκριμένης εξέτασης αυξάνονται οι πιθανότητες υπερδιάγνωσης και υπερθεραπείας.
Υπό τα δεδομένα αυτά, ολοένα και περισσότεροι επιστήμονες αμφισβητούν την αξία του ελέγχου PSA ως μοναδικού προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του προστάτη και προσανατολίζονται στην ανάγκη ενός συστήματος που κατηγοριοποιεί τους ασθενείς ανάλογα με τον κίνδυνο που διατρέχουν, συνεκτιμώντας και τα αποτελέσματα άλλων εξετάσεων, καθώς επίσης και σημαντικούς παράγοντες.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως παρά το στοιχεία μακροχρόνιας παρακολούθησης κλινικών μελετών που απέδειξαν ότι η μέτρηση του PSA στον πληθυσμό μπορεί να μειώσει τη θνητότητα από καρκίνο του προστάτη, αυτή η γενική προσέγγιση δεν έχει υιοθετηθεί από καμία επιστημονική εταιρεία. Αντίστοιχα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε πέρυσι τις συστάσεις της για τον προσυμπτωματικό έλεγχο για τον καρκίνο και κάλεσε τις χώρες-μέλη να συνεχίσουν την έρευνα για τον καρκίνο του προστάτη και να εκτιμήσουν τη δυνατότητα εφαρμογής αλλά και την αποτελεσματικότητα οργανωμένων προγραμμάτων προσυμπτωματικού ελέγχου που θα βασίζονται στον κίνδυνο που έχει κάθε άτομο με βάση τα αποτελέσματα του PSA σε συνδυασμό με τη μαγνητική τομογραφία προστάτη.
Παράλληλα και όπως επισημαίνουν οι καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Μιχάλης Λιόντος και Αθανάσιος Δημόπουλος, παρακολουθώντας τις τελευταίες εξελίξεις που προκύπτουν από το συνέδριο της Ευρωπαϊκής Ουρολογικής Εταιρείας (EAU) στο Παρίσι, η ανάγκη για εξατομικευμένη προσέγγιση προσυμτπωματικού ελέγχου στον καρκίνο του προστάτη με βάση το κίνδυνο κάθε ατόμου να εμφανίσει τη νόσο αποτελεί την επικρατούσα τάση.
«Οπως τονίστηκε τόσο από τους εκπροσώπους της Ευρωπαϊκής Ουρολογικής Εταιρείας όσο και από εκπροσώπους των συλλόγων ασθενών, ο έλεγχος του PSA μπορεί να επιφέρει μείωση της θνητότητας, αλλά αυτό επιτυγχάνεται με το κόστος της υπερθεραπείας της νόσου που μπορεί να είναι επιβλαβές για αρκετούς ασθενείς» υπογραμμίζουν στο κείμενό τους οι έλληνες ειδικοί.
Παράλληλα, δε, δεν υπάρχουν σαφείς οδηγίες για τη συχνότητα που πρέπει να επαναλαμβάνεται η εξέταση αλλά και τον χρόνο διακοπής του ελέγχου.
Οι μελέτες
Ο μεμονωμένος έλεγχος του PSA πάντως δεν φαίνεται ότι ωφελεί, όπως απέδειξε η μελέτη CAP που ανακοινώθηκε στο ίδιο συνέδριο και δημοσιεύθηκε ταυτόχρονα στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό JAMA. Στη μελέτη αυτή, όπως αναφέρουν οι καθηγητές του ΕΚΠΑ, περίπου 420.000 άνδρες ηλικίας 50-69 ετών τυχαιοποιήθηκαν είτε να κληθούν άπαξ για έλεγχο PSA είτε να λάβουν τη συνηθισμένη παρακολούθηση. Περίπου 40% όσων κλήθηκαν, πραγματοποίησαν τελικά έλεγχο PSA, ενώ υπολογίζεται ότι 10%-15% του πληθυσμού ελέγχου επίσης υποβλήθηκε σε έλεγχο. Μετά από 15 έτη παρακολούθησης η μείωση της θνητότητας από καρκίνο προστάτη δεν ήταν σημαντική και πιο συγκεκριμένα μειώθηκε από 8 ανά 1.000 άτομα πληθυσμού σε 7 ανά 1.000 άτομα.
Ο καθηγητής Hamdy που ηγήθηκε της μελέτης CAP στο Ηνωμένο Βασίλειο τόνισε ότι θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί όταν οδηγούμε ασθενείς σε βιοψία προστάτη καθώς η διάγνωση του καρκίνου μπορεί να οδηγήσει και σε υπερθεραπεία ασθενών που έχουν κλινικά μη σημαντικά νεοπλάσματα. «Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι στο πλαίσιο της βελτίωσης των δυνατοτήτων προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του προστάτη έχει συσταθεί το συνεργατικό δίκτυο PRAISE-U που συμμετέχουν επιστημονικοί φορείς από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Ο σκοπός αυτού του προγράμματος είναι να εφαρμοσθούν πιλοτικά προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του προστάτη που θα βασίζονται στη διαστρωμάτωση κινδύνου για τη νόσο των συμμετεχόντων. Τα αποτελέσματα αυτών των προγραμμάτων θα παρέχουν πολύτιμη πληροφόρηση για την ανάπτυξη κοινών οδηγιών προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του προστάτη που θα μπορούν να εφαρμοσθούν σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης» καταλήγουν οι έλληνες ειδικοί.
Η σημασία της πρόληψης
Ο καρκίνος του προστάτη προσβάλλει έναν στους οκτώ άνδρες κάποια στιγμή στη ζωή τους. Ωστόσο η επίπτωσή του αυξάνεται με την ηλικία, κυρίως μετά τα 50 έτη.
Η χώρα μας δεν αποτελεί εξαίρεση: Περισσότεροι από 6.200 άνδρες διαγιγνώσκονται ετησίως με καρκίνο του προστάτη, σύμφωνα με τα δεδομένα της Διεθνούς Υπηρεσίας Ερευνας του Καρκίνου (IARC). Επιπλέον, εκτιμάται πως 1.800 ασθενείς χάνουν κάθε χρόνο τη μάχη για τη ζωή τους. Παρ’ όλα αυτά, όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, η νόσος είναι σχεδόν πάντα ιάσιμη όταν ανιχνεύεται σε αρχικό στάδιο. Αν, όμως, η διάγνωση καθυστερήσει, με αποτέλεσμα να υπάρχουν απομακρυσμένες μεταστάσεις, οι πιθανότητες μειώνονται στο ένα τρίτο.