Ақылы кіру аймақтары мен пиротехникаға тыйым: Алматы ауасын ластанудан қалай қорғамақ?
Алматыда ауаны қорғау ережесі әзірленді. Құжатта қала билігі биыл жыл басында жариялаған бірқатар шара көрсетілген. Мәселен, ескі көліктер үшін шығарынды аз аймақ құру және ақылы кіруді енгізу, сонымен қатар ауаның ластануы өте жоғары кезде қашықтан оқуға көшу, кәуап пісіретін орындар мен басқа да нысандарға мониторинг жүргізу, от жағуға және пиротехника қолдануға тыйым салу және тағы басқа жаңа талаптар бар.
«Власть» Алматыдағы ауаны қорғау бойынша қандай жаңа ережелер енгізілгенін түсіндіреді.
Ашық НҚА порталында әуелі құжаттың қысқаша мазмұны ғана берілген кесте жарияланды. Одан экология және қоршаған ортаны қорғау басқармасы әзірлеген нақты шешімдерді түсіну қиын болды. Портал пайдаланушысының пікірінен кейін жобаның өзі жарияланды. Ережелерді жария талқылау 20 тамызға дейін жалғасты.
«Аймақ» және «Таза қала»Жаңа ереже бойынша қалада алғаш рет «Ластаушы заттар аз шығатын аймақ» деген ұғым енгізіледі, оның шекарасын әкімдік белгілейді. Онда жол белгілері мен таңбалар қойылады.
Бұл аймаққа автокөліктің кіруі ақылы болады. Дегенмен, ішкі жану қозғалтқышы жоқ, электр қуатымен немесе сутекті отын элементтерімен жүретін көліктер, сонымен қатар ішкі жану қозғалтқышы газбен немесе мәжбүрлі тұтану жүйесі бар Еуро-5 және одан жоғары санатты жанармаймен жүретін көліктер тегін кіре алады. Алынатын төлем қала бюджетіне түседі. Төлем аймақ ішінде көлік қолданылғаны үшін фото және бейнебақылау камералары арқылы әр күнге есептеледі, алайда аулада немесе тұрақта тұрған уақыт есептелмейді.
Пайдаланушылардан төлем екі тәсілмен алынады: қаражат ай сайын депозиттік шотынан автоматты түрде ұсталады немесе әр күнге есептеледі, ал жүргізуші төлемді көлікті шығарынды аз аймақта айдаған күннен бастап жеті күнтізбелік күн ішінде төлеуі керек.
Шығарынды аз аймақта тұратын немесе жұмыс істейтіндер айлық абонемент сатып ала алады. Ол үшін көлікті техникалық тексерістен өткізу керек немесе арнайы осы аймақты онлайн басқаруға арналған «Таза қала» мемлекеттік ақпараттық жүйесіне тіркеу қажет.
Фото Жанар Кәрімованікі
Аймаққа кіру үшін төленген қаражат экологиялық бағдарламаларға, автопаркті жаңартуды ынталандыруға, қоғамдық көлікті дамытуға және аймақты басқаруға жұмсалады.
Көлік иелері «Таза қала» жүйесінде жеке кабинет аша алады. Депозит жүйесі бар биллинг оператор да сонымен жұмыс істейді. Сонымен қатар жүйеде шығарынды аз аймақтың жол белгілері мен таңбалары көрсетілген интерактив карта болады. Жүйеде аймаққа кіру құны туралы мәліметтер мен аумақта жүріп-тұру нұсқаулығы да жинақталады. Бұдан бөлек, қызмет көрсету және өтініштерді қабылдау порталы, хабарландыру жүйесі және басқа да мүмкіндіктер қарастырылады.
Сонымен қатар жүйеде қаладағы ауаның жағдайы туралы ақпарат көрсетіледі.
Бұдан бөлек, экологиялық бақылаудың электронды платформасын құру жоспарланып отыр, оның көмегімен тұрғындар жағдайды қадағалап отыратын мемлекеттік органдармен және бизнеспен өзара байланыса алады.
Аймақтың операторын әкімдік белгілейді, ол жарғылық капиталы 100% мемлекетке тиесілі заңды тұлға болады. Бұл ұйым аймаққа кіру төлемін жинаумен қатар, енгізілген шаралардың қаншалық тиімді екенін бағалайды.
Фото «Власть» редакциясына тиесілі
Қолайсыз ауа райы жағдайыЕрежеде Алматы үшін жаңа түсінік – қолайсыз ауа райы жағдайы (ҚМЖ) деген ұғым енгізіледі. Бұл – жерге жақын қабатта адам денсаулығына қауіпті деңгейде зиянды заттар жиналатын кез.
«Таза қала» жүйесі осындай жағдайға алдын ала болжам жасайды және тұрғындарға, мекемелерге, мемлекеттік органдарға дер кезінде ескерту жібереді.
Ауаның ластану деңгейі PM 2.5 және PM 10 бөлшектері, озон (O3), азот диоксиді (NO2), күкірт диоксиді (SO2), көміртек тотығы (CO), формальдегид пен фенол көрсеткіштері бойынша есептеледі. Бұл заттардың нақты тәуліктік орташа мөлшері пайдаланылады, олардың кез келгенінің тәуліктік шекті рұқсат етілген мөлшерден бір рет болса да асуы ауаның ластану деңгейі жоғары деп есептеуге негіз болады.
Қолайсыз метеорологиялық жағдай кезінде ауаға зиянды зат бөлетін кәсіпорындар шығарындыларды уақытша азайтуға міндетті болады.
Ластану деңгейі жоғары болса, жерге жақын қабаттағы ластану көлемін 15–20%-ға төмендететін шара қабылдауға тиіс. Ал қандай да бір заттың шекті рұқсат етілген мөлшері екі еседен асқан жағдайда ластануды 20–40%-ға, үш есе асса, 40–60%-ға дейін азайтуды қамтамасыз етуге міндеттеледі.
Әкімдік қолайсыз метеорологиялық жағдай кезінде көшедегі көлік қозғалысын шектеу жоспарын әзірлеуі керек.
Барлық білім беру ұйымы ауа тазартқыштарын сатып алып, орнатуы керек және ғимарат ішіндегі ауа сапасын датчиктер арқылы бақылап отыруы қажет.Қолайсыз метеорологиялық жағдайларда мектептер мен колледждер, техникалық, кәсіптік, орта білімнен кейінгі және қосымша білім беру ұйымдары білім алушыларға бетперде таратып, олардың далада болуын барынша азайтуы қажет. Ал ҚМЖ үшінші деңгейінде бұл ұйымдар онлайн оқуға көшуге міндетті болады.
Көлік паркін жаңартуӘкімдік қаладағы көлік паркін жаңартуды ынталандыратын экономикалық бағдарлама әзірлеп, бекітеді. Бағдарлама аясында 2025 жылдың 1 қыркүйегіне дейін Алматыда тіркелген көліктерді сатып алып, кейін утильдеуге өткізу мүмкіндігі қарастырылады.
Сонымен қатар экологиялық санаты төмен көліктерді шығарынды аз аймаққа кіру төлемі, өндірушілер (импорттаушылар) мен жергілікті бюджет қаражаты есебінен сатып алу қарастырылған. Көлікті сатып алу бағасын әкімдік белгілейді.
Бағдарламада жаңа көлік сатып алуға жеңілдіктер беру, белгілі бір көлік иесінің шығарынды аз аймаққа кіру үшін төлеген қаражатының бір бөлігін жаңа көлік алуға пайдалану мүмкіндігі, қоғамдық көлікте тегін жүру абонементтері және басқа да қолдау шаралары қарастырылуы мүмкін.
Бұдан бөлек, жеке және коммуналдық автопарктердегі ішкі жану қозғалтқышы бар барлық көлікке автономды жылыту жүйесін немесе токпен істейтін алдын ала қыздырғыштарды орнату талап етіледі. Мемлекеттік органдар қаладағы коммуналдық және жеке автопарктерге жылына кемінде бір рет міндетті экологиялық тексеріс жүргізе алады.
Шығарындыларды бақылауЭкологиялық кодекске сәйкес, III санаттағы нысандар қатарына жатқызылған өндіріс кемі үш жылда бір рет ауаға шығарылатын зиянды заттар көлемін зертханада өлшеп отыруға міндетті.
Алматы үшін қарастырылған жаңа ережелерге сай, мұндай нысан қатарына сұйық немесе қатты отын пайдаланатын мейрамханалар, соның ішінде кәуапханалар, отын жағатын моншалар мен сауналар, жеке тұрғын үй құрылысына жатпайтын жаңа салынып жатқан нысандар және тұрғын аймақтардағы ауаны ластайтын өзге де нысандар енгізіледі.
Бұл шығарындыларды өлшеу нәтижесі «Таза қала» ақпараттық жүйесінде жарияланады.
Сонымен қатар жанармай құю бекеттерінде сатылатын отын сапасын тексеру, жеке және коммуналдық автопарктердегі автобустарды бақылау, қоғамдық тамақтану орындарының тазарту құрылғыларын және жеке тұрғын үйлерде қолданылатын отын сапасын қадағалау жоспарланған. Мониторинг жүргізу үшін экологиялық бекеттер, спектрометрлер және дрондар пайдаланылуы мүмкін.
Қосымша шараларЕреже бойынша қала аумағында от жағуға, соның ішінде кез келген жағу құрылғысымен қалдықтарды өртеуге тыйым салынады. Тағы бір тыйым пиротехникаға қатысты: енді қалада азаматтық пиротехникалық заттарды және оларды қолданатын бұйымдарды іске қосуға болмайды.
Газ тартылған аудандарда қатты және сұйық отын қолдануға тыйым салынады, тек төтенше жағдай кезінде пайдалануға рұқсат беріледі.
Сонымен қатар топырақты, қоқысты, үйінді құрылыс материалдарын, жеңіл қаптаманы, жапырақтар мен кесілген ағаштарды шаң басу жүйесінсіз және брезентпен не басқа материалмен жаппай тасымалдауға тыйым салынады.
Бұған қоса шаңды басатын технологияларды қолданбай, топырақты қазып-жару немесе жиектас пен басқа да қатты жабындарды кесу жұмыстары, соның ішінде жол жөндеу және өзге де жұмыстар жүргізуге болмайды.
Тыйымдардан бөлек, шағын ынталандыру шаралары да қарастырылған: әкімдік жыл сайын ең үздік әлеуметтік жарнаманы анықтап, марапаттап отырады.
Сонымен қатар қала әкімі жанынан экологиялық кеңес құрылады, кеңес отырысы тоқсан сайын кемінде бір рет өткізіледі.
Қабылданған шаралардың тиімділігін бағалауда тек ауаның ластану деңгейінің өзгерісі емес, сонымен бірге демікпе, бронхит, жүрек-қан тамырлары аурулары сияқты ауаның ластануымен байланысты аурулардың көрсеткіштері, тұрғындардың өмір сүру ұзақтығы мен жалпы физикалық және психикалық денсаулығы да ескеріледі. Сонымен қатар көлік жүйесінің дамуы бойынша деректер, оның ішінде қоғамдық көлікпен жасалатын сапар саны және веложолдардың дамуы да назарға алынады.