Արցախի հարցում Իրանի դիրքորոշումը նույնը չէ, ինչ Սյունիքի, որում լիովին աջակցում են հայկական կողմի դիրքորոշմանը. Ժաննա Վարդանյան
«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է իրանագետ Ժաննա Վարդանյանը – Տիկի՛ն Վարդանյան, Իրանի Իսլամական Հանրապետության ու Ադրբեջանի Հանրապետության արտգործնախարարները հեռախոսազրույցի ժամանակ, ի թիվս այլ հարցերի, քննարկել են նաև Լաչինի միջանցքի շուրջ ստեղծված իրավիճակը: Իրանի ու Ադրբեջանի հարաբերություններում կրկին կայունացո՞ւմ է արձանագրվել: – Կա բավականին ակտիվություն Իրան-Ադրբեջան հարաբերություններում. արտգործնախարարն այցելեց Բաքու, որից հետո անցկացվեց տնտեսական համագործակցության համատեղ հանձնաժողովի […]
The post Արցախի հարցում Իրանի դիրքորոշումը նույնը չէ, ինչ Սյունիքի, որում լիովին աջակցում են հայկական կողմի դիրքորոշմանը. Ժաննա Վարդանյան appeared first on MediaLab Newsroom-Laboratory.
«Մեդիալաբի» հարցերին պատասխանում է իրանագետ Ժաննա Վարդանյանը
– Տիկի՛ն Վարդանյան, Իրանի Իսլամական Հանրապետության ու Ադրբեջանի Հանրապետության արտգործնախարարները հեռախոսազրույցի ժամանակ, ի թիվս այլ հարցերի, քննարկել են նաև Լաչինի միջանցքի շուրջ ստեղծված իրավիճակը: Իրանի ու Ադրբեջանի հարաբերություններում կրկին կայունացո՞ւմ է արձանագրվել:
– Կա բավականին ակտիվություն Իրան-Ադրբեջան հարաբերություններում. արտգործնախարարն այցելեց Բաքու, որից հետո անցկացվեց տնտեսական համագործակցության համատեղ հանձնաժողովի նիստ, եղան նաև տարատեսակ այլ հանդիպումներ: Այսինքն՝ ընդհանուր առմամբ այն սառնությունն ու մեռյալ վիճակը, որ գոյություն ուներ վերջին կես տարվա ընթացքում, կարծես թե փոխվում է, ու փորձ է արվում հարաբերությունները վերադարձնել նախկին բնականոն հուն:
Այդ շրջանակներում արդեն իսկ նախաձեռնվել էին արտգործնախարարների հեռախոսազրույցներ, ու այս վերջին հեռախոսազրույցը ևս այդ գործընթացների տրամաբանական շարունակությունն է: Լիովին նորմալ է, երբ երկու երկրի պաշտոնյաների միջև տեղի է ունենում հեռախոսազրույց, նաև հաշվի առնելով, որ վերջերս ՀՀ արտգործնախարարն էր մեկնել Թեհրան, անցկացվել էին բանակցություններ:
Այդ ֆոնին, չի բացառվում, որ ադրբեջանական կողմն էլ իր հերթին փորձել է սեփական օրակարգերն ու սեփական տեսակետներն ու մեկնաբանությունները ներկայացնել իրանական կողմին, հաշվի առնելով, որ օրեր առաջ նույնն արել էր հայկական կողմը:
– Արցախի Հանրապետության ու կոնկրետ Լաչինի միջանցքի վերաբերյալ Իրանի պաշտոնական դիրքորոշումը ո՞րն է:
– Իրանական կողմից շատ պաշտոնական հայտարարություններ չեն հնչել այդ մասին, բայց հիմնական շեշտը նրանք դնում են նրա վրա, որ պետք է կատարվի 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունում նշված կետերը, որ Լաչինի միջանցքը պետք է անխափան գործի: Այլ հավելումներ, դիտարկումներ իրանական կողմից չեն հնչել:
Արցախյան հարցում խնդիրն ավելի բարդ է, թեև Իրանին ավելի ձեռնտու էր այն իրավիճակը, որը կար մինչև 2020 թվականի սեպտեմբերի 26-ը: Նրանք արցախյան խնդրին, առհասարակ, մոտենում են Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությանը աջակցելու դիրքերից, և Արցախի հարցը համարում են Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության հետ կապված հարց: Իրանից այցեր են լինում Արցախի օկուպացված տարածքներ, մասնավորապես, Շուշի, օրինակ՝ տասնյակ պաշտոնյաներ, լրագրողներ, փորձագետներ:
Իրանական կողմը հայտարարում է, որ իրենք պատրաստ են Արցախի օկուպացված տարածքներում այսպես կոչված վերականգնողական-շինարարական աշխատանքների մասնակցել, այսինքն՝ Արցախի հարցում Իրանի դիրքորոշումը նույնը չէ, ինչ Սյունիքի հարցում, որում լիովին աջակցում են հայկական կողմի դիրքորոշմանը:
– Ստացվում է, որ համակարծի՞ք են ադրբեջանական օրակարգին, այն է՝ «Արցախի վերաինտեգրում», տիկի՛ն Վարդանյան:
– Երևի՝ այո, ավելի շուտ հակված են այդ օրակարգին, չնայած այդ մասին իրանական կողմից հայտարարություններ, ինչ-որ դիրքորոշումներ չեն եղել: Թերևս հիմնական հայտարարությունը, որ եղել է իրանական կողմից, դեռ պատերազմի ժամանակ հոգևոր առաջնորդի հայտարարությունն էր, որում նշվել է, որ Ղարաբաղում ապրող հայերի անվտանգությունը պետք է ապահովվի, բայց պարզ չէ՝ այդ անվտանգություն կոչվածն ինչպե՛ս էին պատկերացնում՝ Ադրբեջանի կազմո՞ւմ, թե՞ այլ տեսքով: Բայց, անկախ սուղ տեղեկատվությունից, հաշվի առնելով հայտարարած դիրքորոշումը, ավելի շուտ հենց Ադրբեջանի կազմում են պատկերացնում այդ անվտանգության ապահովումը:
– Դե, եթե նկատի ունենանք այն, որ Բայրամովը Ադրբեջանի երախտագիտությունն է հայտնել Արցախի հարցում Իրանի Իսլամական Հանրապետության կառուցողական դիրքորոշումների համար, ստացվում է այդպես:
– Այո՛, դա նախկինում էլ է եղել, քանի որ Իրանը միշտ հայտարարել է, որ աջակցում է տարածքային ամբողջականությանը, ընդ որում՝ նույն հոգևոր առաջնորդը, երբ հայտարարել էր, որ այսպես կոչված օկուպացված տարածքները պետք է վերադարձվեն, Ադրբեջանից տարատեսակ խոսքեր էին հնչում, բայց երբ հարաբերությունները սրվեցին, թեզերը լիովին փոխվեցին: Ստացվեց այնպես, որ Իրանը Հայաստանին աջակցել է պատերազմի ընթացքում, այսինքն՝ շնորհակալություն կամ մեղադրանքներ հնչեցնելը պայմանավորված է հարաբերություններում լարվածության գործոնով:
– Հեռախոսազանգի ընթացքում կողմերը ոչ կառուցողական են համարել տարածաշրջանում օտար ուժերի ներկայությունն ու միջամտությունը՝ միաժամանակ ընդգծելով տարածաշրջանային խնդիրների լուծման անհրաժեշտությունը տարածաշրջանի երկրների և դերակատարների կողմից։ Այս մեսիջներն ո՞ւմ են ուղղված:
– Իրանական կողմն օտար ուժեր ասելով՝ նկատի ունի Իսրայելին, Արևմուտքին ու ԱՄՆ-ին, այդ մասին նրանք միշտ են հայտարարում, դա նորություն չէ: Նրանց համար կարևոր է, որ տարածաշրջանի հարցերը լուծվեն տարածաշրջանի երկրների միջոցով: Այս համատեքստում, օրինակ՝ վաշինգտոնյան, բրյուսելյան հարթակներին շատ զգայունությամբ են մոտենում ու համարում են, որ Արևմուտքն իրականում այստեղ այլ նպատակներ է հետապնդում, մասնավորապես, հակաիրանյան ու հակառուսական նպատակներով է փորձում միջամտություն ունենալ: Այդ իսկ պատճառով իրենք ցանկանում են, որ լինի այնպիսի ձևաչափ, որտեղ իրենք ևս ներգրավվածություն կունենան ու անընդհատ խոսում են 3+3 ձևաչափի մասին:
– Իսկ մոտ ապագայում այդ ձևաչափը, ըստ ձեզ, կյանքի կկոչվի՞, ու թեև Ադրբեջանը կողմ է, որ «օտար ուժերը» տարածաշրջանում հարցերի կարգավորմանը չմիջամտեն, շարունակո՞ւմ է համագործակցել Իսրայելի հետ:
– Ադրբեջանը շարունակում է խորացնել հարաբերությունները Իսրայելի հետ, դրանք թևակոխել են նոր փուլ, Ադրբեջանն արդեն դեսպանատուն ունի Իսրայելում, Իսրայելի պաշտոնյաները հակաիրանական հայտարարություններ են հնչեցնում, ինչը չկար նախկինում:
Ինչ վերաբերում է 3+3-ին, իրականում շատ դժվար է պատկերացնել դրա գործարկումը, որովհետև շուրջ երկու տարի է՝ դրա վերաբերյալ հանդիպումներ չեն լինում, թեև Իրանն անընդհատ հիշեցնում է այդ մասին, բայց, ենթադրում եմ, որ հենց Թուրքիան ու Ադրբեջանը շահագրգիռ չեն այդ ձևաչափով:
Երբ նախկինում առաջ էին քաշում այդ գաղափարը, նպատակ ունեին չեղարկել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձևաչափը, բայց քանի որ հիմա չկա այդ ձևաչափը, այլևս 3+3-ի կարիքը չունեն: Եթե անգամ այս ձևաչափը գործարկվի, այն լինելու է պարզապես տնտեսական հարցերի քննարկման հարթակ, բայց ոչ՝ քաղաքական: Իրանական կողմը, իհարկե, ձգտում է, որ այն լինի քաղաքական:
Քրիստինե Աղաբեկյան
MediaLab.am
The post Արցախի հարցում Իրանի դիրքորոշումը նույնը չէ, ինչ Սյունիքի, որում լիովին աջակցում են հայկական կողմի դիրքորոշմանը. Ժաննա Վարդանյան appeared first on MediaLab Newsroom-Laboratory.