Мы в Telegram
Добавить новость
smi24.net
World News in Chechen
Апрель
2020

"Со оьрсий ю, со дика кхета сайн турпалхочух, гIалгIайн зудчух"

0

Интервью кечйинарг Лайтштерн Михаил - "Кавказ.Реалии"

2019-чу шарахь билгалбаьхначу яздархошна дукха хан йоццуш совгIаташ дIасадийкъира "Сибирские огни" цIе йолчу ширачу стоммачу журнало. "Проза" номинацехь толам баьккхира Пермскан кIоштарчу Разумова Анастасияс. "Буьйсанна говраш хьан ларйора..." цIе а тиллина, дийцар яздина цо Казахстане депортаци йинчу гIалгIайн къомах лаьцна. "Кавказ.Реалии" корреспондент цхьанакхийтира авторца. Иза къастон хьаьжира, хIун ала гIертара автор шен ешархошка, Сибирехь цуьнан дийцар гоьдаьлла хиларан а хIун бахьана ду.

 

- Цхьана интервьюхь ахь элир-кх, текст коллало хьайн кийрахь шовкъ гIоттий аьлла. "Буьйсанна говраш хьан ларйора..." дийцар яздар муха нисделира хьан?

- Сан коьртехь турпалхой гучубовлу дуьххьара. Сюжет, я тема, я идей ца хуьлу хьалхара, цхьана стеган васт хIутту дуьххьара. Сайн ма хуьллу, оцу турпалхочуьнга ладоьгIу ас, цуьнан аматашка бIаьргбетта ас, цунах хиллачун а ойла йо. Ишта дуьххьара кхолладелла сан коьртехь, даймахкана генахь, шен цхьаъ бен воцчу воIца йисинчу гIеметтахIоьттинчу зудчун Хьаван амат а.

Кхузахь цуьнан цхьаннан драма хилла ца Iа, кхузахь дийнна къоман трагеди ю. Турпалхочун вастан ас кIорггера ойла мел йо, со дика кхетара цуьнан кхолламехь Iиттаделлачех. Кавказера ю иза. Лаамза махкахь яьккхина йолу.

Сайн аьтто мел болчу хьосташкахь талламаш бира ас "Чечевица" операцех лаьцна информаци гулъеш, ишта тема а, меттиг а, зама къаьстира. ТIаккха вовшахтасаелира соьга сюжет. Дуккха а шерашкахь суна хьалха лаьттинчу хаттарна жоп делира сан дийцаро.

Сан деда а, денана а ду репрессеш лайна. Деда украинхо ву, денана белорусхо. Уралехь девзина ду и шиъ, пхи бер дуьненчу даьккхира цара. Доьзал кхиъна, пачхьалкх мел ю дIасабаьржина. Шайн ден а, ненан а дезачу деношна Пермскан кIоштарчу Красновишерск гIалахь вовшахбеттало уьш.

Со бер долчу хенахь Iаламат чIогIа хазахетар суна, сан дедена цуьнан йоI асовгIатна елла суьртийн альбом луьстуш. Тахана ойла йо ас, оццул бала а хьегна: махках ваккхар, лецарш, дена тоьпаш тохар, муха вуьсур ву дуьненна а дар ца луш? Оцу хеттаршна жоп хила тарло сан "Буьйсанна говраш хьан ларйира..." дийцаро.

- Муьлххачу а гIалгIачунна, уггар а коьртачех дуьсу хаттар, хIун бахьанаш дара депортаци ян бохург, хьайн дийцарехь хьахоза дитина ахь.

- Сталина къаьмнашна йина депортацеш зуламе ницкъбар дара-те, я богIуш бина бекхам хиллера бохург къийсар дехха лаьттар долуш ду. ХIора а агIонан цунах шен-шен тоьшаллаш а ду. Тамашениг хIун дуй? Сталинан а, Берин а политикан агIончаша дIахьедеш хилар, Нохч-ГIалгIайн пачхьалкхехь дезертиралла а, бандитизм а диллина лелош дара бохуш. ХIетте а, хьесап до цара а, нохчий а, гIалгIай а цхьабосса лехкина махках бахар - харцо а яра, нийсонца ойла йина хIума а дацара бохуш. 

Сан дийцар - ораторан трибуна яц, социалан-политикан анализ ян майда а яц. Цхьана адаман - Хьаван, сан турпалхочун кхоллам бара суна интересе хетарг. Иза бандит а яц, фашистийн агIонча-м муххале а яц иза. Ткъа мел дукха хилла и саннарш! Шайн хIусамех баьхна, некъаца белларш, я депортацин хьалхарчу шерашкахь мацалла белларш.

- Сталинан заманахь, дукха къаьмнашна йина депортаци - гIалгIашна, нохчашна, немцошна, корейцашна, оьрсашна, ишта кхин дIа а. ГIалгIайн къоман кхоллам ахь тIеозор стенна дара?

- Красновишерскехь кхиъна ю со. Бохийна нах баьхна гIала ю иза. Цигахь немцой, ГIирмера гIезалой, украинхой, прибалташ, эрмалой, желтой, нохчий, гIалгIай бара... Царех хIораммо а хатта тарло: хIун даьллера тхоьгара? ХIоранна а йийца хир яра шен кхолламах лаьцна инзаре истори.

Ас гIалгIа Хьава хIунда къастийна хоьтту ахь? Цуьнан вастаца дуккхаъчийн ойланаш а, сингаттамаш а бу. Ас юха а боху, сан дийцар синхаамийн дуьненах лаьцна ду, политикан дуьненах дац, тIаккха ас и турпалхо харжар а - цхьаъ доцуш дац. Со оьрси ю, со дика кхета сайн турпалхочух-гIалгIах, цуьнан ша нана хилера терра, ненан сингаттамах а, зуда хиларе терра, цуьнан тIехьажамех а. 

- Стенгара хаьа хьуна меттигерчу дахаран башхаллех - луьра гIамарца хьоькхучу мехех а, хица лайначу проблемех а? Там бара хьо ГIалгIайчохь а, Казахстанехь а хилла хила?

- Хала хеташ делахь а, хIан-хIа, хилла яц со. Сан цIийнда ву Казахстанера, цигахь ехаш ю цуьнан нана а, ваша а. Суна чIогIа хазахета сан майрчо Казахстанерчу дахарх дуьйцуш. Сайна хаа луург цуьнга дуьйцуьйтура ас. Ишта-м дуккха а кхелхинчийн дагалецамех лаьцна дешна ас, ладийгIина оьрсийн матте гочдинчу, интернетехь видеошкахь дьйцуче а.

- ГIалгIайн къоман амал муха ю аьлла хета хьуна? Кху заманан ГIалгIайчуьрчу яздархочо Кодзоев Iийсас цкъа билгалдаьккхир-кх "тхан къоман протесте характер ю. Тхайна тIеIаткъам мел бе, дуьхьал дуьйлу тхо. Суна хетарехь, оьрсаша аьрхалла олу-кх цунах". Ткъа хьан дийцарера турпалхой дуьхьал ца буьйлуш, шайн ма-хуьллу, хене бовла хьуьйсу. Я со нийса вац? Кеп-кепара хила тарло дуьхьало яр?

- Депортаци йина нах хийрачу Iаламан хьелашкахь нисбеллера. БIешерашкахь шайн даймахкахь леллачу культурех, ламастех тера а доцчу хьелашкахь. Шайн ламасташ, мотт, гIиллакхаш лардархьама хиллачуьнга юхахьежар бен дисина ца хиллера царна. Цхьа шатайпа ларъеш ю гIалгIаша шайн къоман этикет. Кхоллаеллачу ситуацехь Iаламат хала хилла и дерриге а Iалашдан.

Кодзоевс интервьюхь дийцарца, гIалгIай шайн къоман гIиллакхашка болчу безамехь къар ца луш ду боху цо. Газеташкахь, къаьсттина, партин зорбанашкахь, шайн ламасташ а, гIиллакхаш а бехдан гIертара боху, ткъа гIалгIаша "хIуьттарена дезара шайн хIума".

Сан турпалхо масех шарахь аренашкахь еха, амма ца тов цунна и дахар. Дерриг а баккъал доцуш санна хета цунна: меттиг а, адамаш а. Шен даймахке сагатдина ца Iаш, керлачу лаьтта тIехь а шайн къоман къепе хIоттон гIерта иза. Шен къоман йоI хилла йисар - ишта шен сица дуьхьало латтайо цо.

Ткъа шен къоман векал йисинчу цо, хийрачу лаьтта тIе а серло кхачайо. Хьавас тIеоьцу шен дахар шена тIехIиттинчу хийцамашца а, лозучу чевнашца а. ХIинццалц шена а ца хууш, шегахь хилла цхьа ницкъ хаало цунна. Адамашна дарба деш, гIо деш, шен серло луш, дIайолалало иза.

- Ала тарлой, хьан дийцарехь коьртачу турпалхочо, йоккхачу стага Хьавас гойту, шайн латтанаш цIадерзон, гIалгIайн къоман хилла лаам кхочушхилла баьлла бохург?

- Цхьана а агIор бакъо яц сан, гIалгIаша сатийсинарг кхочушхилла, я ца хилла аьлла, мах хадо. Оцу хаттарна шаьш оцу къоман векалша жоп лур ду. Ткъа вуьшта..Дуй-те лаьтта тIехь цхьа а къам, цхьана историн заманчохь шайца лелийна харцо бахьана долуш, са ца гатдеш?

- ГIалгIайн мотт бевзий хьуна? ГIалгIайн яздархойх мила ву хьуна гергара хеташ?

- ГIалгIайн мотт суна ца хаьа, цундела ас баркалла боху гочдархошна, уггар а хьалха, фольклор йовзийтарна. Даим а интересе ма ду, къомо шех лаьцна олург. Iаламат доккхачу хазахетарца листира ас гIалгIайн фольклор. Церан туьйранашца, кицанашца, аларшца - йоккха энерги ю.

ГIалгIайн яздархой башха дукха а бац, кхин а кIезиг бу оьрсийн маттахь яздийраш. Боков Ахьмадан киншка а ешна ас. Революцина муьтIахь хиларца цхьа пафос дIаяьккхича, цуьнан книги тIехь дуккха а мехалниг ду, гIалгIайн мискачу нахах лаьцнарг.

Базоркин Идрисан "Из тьмы веков" ешна ас. ГIалгIашна "Война и мир" роман санна, къоман езачех ю боху иза.

Кху заманан яздархойн публицистика евзина суна, депортацех лаьцна дийцарш а дешна ас.

- Оьрсийчоьнна юкъарчу дуккхаъчу къаьмнийн кхолламаш а, церан истори а, цара лайна зераш а - исторехь доккха чкъор ду. Кхин дIа а оцу агIонехь дIаяха дагахь юй хьо?

- Карарчу хенахь кхузаманан йоIах-мансих лаьцначу исторех ойланаш йо ас. Цхьана оьрсийн гIалахь ехаш ю иза, амма шен яйначу культурина а, оцу гIалина а херъелла. ТIаьххьара бисина, шайн гIиллакхаш дIатесначу манси къоман векалш бехачу сайн даймахках лаьцна яздан дагахь ю со. Массо а маьIнехь вар - и хила мега сан тема.







В Дубне сотрудники Росгвардии помогли утиному семейству перейти оживленную трассу

Филиал № 4 ОСФР по Москве и Московской области информирует: Свыше 5,2 миллиона жителей Московского региона получают набор социальных услуг в натуральном виде

Владимир Путин, Дмитрий Медведев, Анатолий Голод: ПРИЗНАНИЕ НАТО НАДО ПРИМЕНЯТЬ!

Автопробег в честь Дня России прошел в Ленинском округе


Звуковые щетки для детей RL 035 Kids Pink от Revyline в онлайн-магазине Ирригатор.ру в Екатеринбурге

Массовыми патриотическими акциями отметили День России на заводах АО "Желдорреммаш"

Магазин "Стильпарк" в новой концепции открылся в Москве

Прямые рейсы в Таиланд неожиданно снимают: стали известны подробности и альтернативы


America’s Space Infrastructure: So Vulnerable It Destabilizes Geopolitics

Creepy King Charles Painting Is Vandalized by Radical Animal Rights Activists, Gets a Cartoon Face and Speech Balloon!

Virtual Luck: Exploring Vavada Casino

McDonald's Grimace showed Mets fans what happens when something goes right this season


Всегда на связи: проводная гарнитура Fstyler FH150U от A4Tech

В Ингушетии чиновники похищали бюджетные средства, предназначенные для поддержки семей с детьми

Утро нового лета....

Прощайте, я от вас улетаю


Age of Sail: Navy & Pirates 1.0.1.13

MMORPG Tarisland выпустили в Китае раньше времени

Состоялся релиз The Case of the Golden Idol на iOS и Android

Real Commando Shooting 3D 6.0


Монтаж димоходів та вентиляційних систем у Києві


Концертный директор для музыкантов. Концертный директор для певцов. Концертное агентство в Москве. Букинг агентство. Организация концертов и гастролей.

В Дубне сотрудники Росгвардии помогли утиному семейству перейти оживленную трассу

«ЯРКО» провела развлекательную программу на фестивале «Крутая песочница»

Неблагодарный батька или о чем говорил президент Белоруссии с делегацией Азербайджана?


Роспотребнадзор назвал продукты, которые вызвали случаи ботулизма в Москве

Роспотребнадзор приостановил оборот продукции после случаев ботулизма в Москве

В Дубне сотрудники Росгвардии помогли утиному семейству перейти оживленную трассу

Девочка из Москвы стала 16-миллионным посетителем выставки "Россия"


Ансамбль имени Александрова выступает в Китае

В аэропорту Орска на 12 часов задерживается рейс в Москву

Подведены предварительные итоги международной встречи воздухоплавателей в Великих Луках

Вячеслав Федорищев провел оперативное совещание по пожароопасной ситуации в регионе


Александрова вышла во второй круг турнира WTA в Хертогенбосе

Кирилл Скачков из Новокузнецка стал победителем Игр стран БРИКС-2024

Теннисисты Рублев, Хачанов и Самсонова не сыграют на Олимпиаде-2024

Самсонова вышла в четвертьфинал турнира WTA в Хертогенбосе


Ансамбль имени Александрова выступает в Китае

Глава Коми указал на недоработку властей Сыктывкара

Девочка утонула во время купания в пруду в Солнцеве

Mash: число госпитализированных в Москве с ботулизмом выросло до 18 человек


Музыкальные новости

«Всю жизнь я зарабатывал пением и… легким аферизмом». Прохор Шаляпин раскрыл источники дохода в шоу «Вкусно с Анфисой Чеховой» на ТВ-3

«Выводил на сцену»: Цискаридзе рассказал о своей помощи Волочковой

«Не кричи!»: Елена Север и Филипп Киркоров представили совместный клип и трек

Концертный директор для музыкантов. Концертный директор для певцов. Концертное агентство в Москве. Букинг агентство. Организация концертов и гастролей.


Неблагодарный батька или о чем говорил президент Белоруссии с делегацией Азербайджана?

Концертный директор для музыкантов. Концертный директор для певцов. Концертное агентство в Москве. Букинг агентство. Организация концертов и гастролей.

Рубена Варданяна в бакинской тюрьме заставляли долго стоять, его лишали воды, ему не разрешали мыться и менять белье и одежду

В Дубне сотрудники Росгвардии помогли утиному семейству перейти оживленную трассу


Сотрудники Дмитровского ОВО Росгвардии по Московской области приняли участия в спортивном празднике Динамо

Попурри мелодий и дух патриотизма: военный оркестр в парке «Кузьминки» отметил День России

«Магнит» планирует строительство нового склада в Ленобласти

Свыше 40 мест для коллективных молитв в Курбан-байрам откроют в Подмосковье


Шикарный лимузин, красная дорожка и элегантный black tie: слушатели «Авторадио» поехали на премию МУЗ-ТВ

Грузовик выехал на встречку: смертельная авария на М-5 в Челябинской области

Рафик Загрутдинов: Жилой комплекс с подземной автостоянкой на улице Бутлерова построят в следующем году

Загрутдинов: ЖК с подземной автостоянкой построят в следующем году в Конькове


Путин провел телефонный разговор с президентом Киргизии Жапаровым

Эрдоган рассказал о переговорах Фидана и Путина на тему выборов в курдских районах в Сирии

Глава МИД Турции обсудил в Москве курдские «выборы» в Сирии

Путин по телефону обсудил с президентом Киргизии взаимодействие в рамках ЕАЭС




В Москве произошло массовое отравление, 10 человек в больницах с серьёзным диагнозом

AHS: повышение температуры воздуха может спровоцировать приступ мигрени

Депздрав: Четверо москвичей попали в больницу с подозрением на ботулизм

«Солисты Москвы» выступили в московской больнице в преддверии Дня медицинского работника



Баскетболисты пойдут кругами // Единая лига ВТБ пересмотрела формат проведения чемпионата

В Москве выставили на продажу редкий Mercedes-Benz SLR McLaren за 100 млн рублей

Московские школьники завоевали четыре медали на престижной Международной олимпиаде

Резидент «Инсайт Люди» Дмитрий Зубов 12 июня установил мировой рекорд по чеканке мяча в «Лахта Центре»


За что Лукашенко должен извиняться перед Арменией?

Армения выразила протест Минску из-за заявлений МИД Белоруссии


Собянин: Объем закупок у малого бизнеса с 2024 года составил почти 227 миллиардов

Собянин рассказал, как электробусы помогают улучшать экологическую ситуацию

Собянин утвердил проект строительства общественно-делового центра в ЗАО

Собянин рассказал о новом вольере для снежных барсов в Московском зоопарке


Собянин рассказал, как электробусы помогают улучшать экологическую ситуацию

Синоптик Ильин предупредил, что в Москве этим летом возможно образование смерчей

В Москве выбросы углекислого газа сократились на 130 тысяч тонн благодаря электробусам

Овчинский: ОЭЗ «Технополис Москва» увеличит выпуск электрогрузовиков


Ансамбль имени Александрова выступает в Китае

Девочка утонула во время купания в пруду в Солнцеве

Уникальные советские корабли-гиганты, чью дальнейшую судьбу перечеркнул распад страны

Конфликт со всеми предками: почему не нужно пытаться изменить партнера


В Поморье более 500 детей-сирот отдохнут в детских лагерях за счёт бюджета

Стало известны победили в шоу "Сокровища императора"

АО «Транснефть - Север» оказало благотворительную помощь детскому саду в Архангельской области

Более 39 млн рублей направлено на летний отдых и оздоровление детей-сирот в Архангельской области


В Нижнегорском районе Крыма проведен рейд по бывшим мигрантам

Выставка-посвящение «Первая дама советской скульптуры»

Фольклорно-литературная программа «Сказки детства, полные чудес, нас уводят в царство тридесятое»

Севастополь появился на вышитой карте Крыма


Ансамбль имени Александрова выступает в Китае

В аэропорту Орска на 12 часов задерживается рейс в Москву

КПРФ подала в Мосгоризбирком список кандидатов на выборы в Московскую городскую Думу

Подведены предварительные итоги международной встречи воздухоплавателей в Великих Луках














СМИ24.net — правдивые новости, непрерывно 24/7 на русском языке с ежеминутным обновлением *