Այն իրավական ուժ չունի. Ռիչարդ Կիրակոսյանը՝ ԱլԳ գագաթնաժողովի հռչակագրում հնարավոր հակահայկական ձևակերպումների մասին

Տարածաշրջանային հետազոտությունների կենտրոնի ղեկավար, քաղաքագետ Ռիչարդ Կիրակոսյանի խոսքով՝ Ադրբեջանը ԵՄ Արևելյան գործընկերության բրյուսելյան գագաթնաժողովի ամփոփիչ հռչակագրում իր ցանկալի ձևակերպումները տեսնելու համար պատրաստ է «դրամա և թատրոն» խաղալ և կարող է անգամ սպառնալ սաբոտաժի ենթարկել գագաթնաժողովը, սակայն միևնույն ժամանակ նկատեց, որ այդ երկրի «դատարկախոսությունը» չի աշխատի․ Ադրբեջանը շատ է թուլացել եվրոպական դիվանագիտական արենայում և երկրորդ՝ Եվրամիությունն ինքնին կարիք ունի, որ գագաթնաժողովը հաջողի:Նոյեմբերին Բրյուսելում կայանալիք ԱլԳ գագաթնաժողովի ամփոփիչ հռչակագրի տեքստում ձևակերպումների հետ կապված մտահոգությունների շուրջ Tert.am-ը զրուցել է Ռիչարդ Կիրակոսյանի հետ։

-Պարո՛ն Կիրակոսյան, հիմա, երբ Եվրոպական հարևանության քաղաքականության և ընդլայնման բանակցությունների հարցերով հանձնակատար Յոհանես Հանը հայտարարել է, որ Հայաստանի և Եվրամիության միջև համաձայնագիրը Արևելյան գործընկերության գագաթնաժողովին ստորագրվելու է, մտահոգությունները դրա վերաբերյալ վերացել են: Հիմա արդեն կասկածներ են առաջացել գագաթնաժողովի եզրափակիչ հռչակագրի տեքստի հետ կապված՝ մտավախություն կա, որ հռչակագրում տեղ կգտնեն Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրին վերաբերող հայկական դիրքորոշմանը վնասող ձևակերպումներ:

Ձեր կարծիքով՝ հնարավո՞ր է, որ Եվրամիությունը հռչակագրում աջակցի տարածքային ամբողջականության և սահմանների անձեռնմխելիության սկզբունքները՝ ԱլԳ երկրների հակամարտությունների պարագայում (պետք է հաշվի առնել, որ այդ սկզբունքները բխում են Ուկրաինայի, Մոլդովայի և Վրաստանի շահերից):

-Նոյեմբերի 24-ին Բրյուսելում Հայաստան-ԵՄ համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրի (ՀԸԳՀ) ստորագրմանը պատրաստվելիս կային մտահոգություններ՝ դրա հետաձգման հետ կապված: Եվ չնայած դեռևս կան որոշ կասկածներ, որ ՀԸԳՀ-ի ստորագրումը հնարավոր է հետաձգվի, ուշադրությունը համաձայնագրից տեղափոխվել է գագաթնաժողովի հռչակագրի վրա:

Նախևառաջ պետք է նկատել, որ կարևոր չէ, թե ինչ է կատարվելու նոյեմբերի 24-ին Բրյուսելում՝ գագաթնաժողովին, ցանկացած հետաձգում իր ազդեցությունը չի ունենա համաձայնագրի վրա:

Հայաստանը կարողացավ վերականգնել Եվրոպայի վստահությունը և «հազվագյուտ երկրորդ հնարավորությունը», կարողացավ նախաստորագրել ՀՀ-ԵՄ համաձայնագիրը 2017-ի մարտին: Իսկ նոր ՀՀ-ԵՄ ՀԸԳՀ-ը ներկայացնում է թարմ մեկնարկ կողմերի միջև հարաբերությունները խորացնելու համար՝ չնայած Հայաստանի կողմից Խորը և համապարփակ ազատ առևտրի համաձայնագրի և Ասոցացման համաձայնագրի ստորագրման վիժեցմանը: Չնայած եղած դժվար և բարդ համատեքստին, երկուսն էլ՝ և՛ ԵՄ-ն, և՛ Հայաստանը ցուցադրել են անհրաժեշտ քաղաքական կամք՝ նոր համապարփակ համաձայնագիրը ստորագրելու համար: Այս պարագայում պետք է հաշվի առնել Հայաստանի պարտավորվածությունները և սահմանափակումները որպես Եվրասիական տնտեսական միության անդամ:

Երկրորդ դիտարկումն այն է, որ չնայած հայաստանյան դիվանագիտությունը ներգրավված է և պետք է ներգրավված լինի տեքստի կազմման հետ կապված կառուցողական բանավեճում՝ գագաթնաժողովի հռչակագիրը իրավական ուժ չունի, և նրա նշանակությունը սահմանափակ է:

Իմ անհանգստության քիչ լինելը նաև պայմանավորված է այն փաստով, որ վերջին ամիսներին Ադրբեջանի հասարակական դիրքն ու դիվանագիտական հեղինակությունը բավականին թուլացել է: Այս ամիսների ընթացքում եղած լուրջ սկանդալները, Ադրբեջանի հետ կապ ունեցող կոռուպցիոն դեպքերը և մի շարք պատմությունները՝ Ադրբեջանի կողմից եվրոպացի պաշտոնյաներին կաշառելու մանրամասներով, միայն քայքայեցին Ադրբեջանի դիրքորոշումը՝ դրանով իսկ նվազեցնելով ցանկացած վտանգ ու ռիսկ Հայաստանի և Ղարաբաղի համար:

-Դուք այնուամենայնիվ կարծո՞ւմ եք, որ Ադրբեջանը փորձելու է այդ սկզբունքներն ամրագրել հռչակագրում: Արդյոք նա կհաջողի՞ այդ հարցում:

- Սա լավ հարց է հիմնականում մեկ պատճառով՝ Ադրբեջանն անկանխատեսելի չէ, իսկ նրա «դիվանագիտական ռազմավարությունը» ո՛չ դիվանագիտություն է, ո՛չ էլ ռազմավարություն: Ավելի շատ, այն մաքսիմալիստական է և զուրկ է տրամաբանությունից կամ խոհեմությունից, քանի որ տարածքային ամբողջականության և սահմանների անխախտելիության սկզբունքների հնարավոր հաջողությունը բարդ մարտահրավեր են դառնում Ադրբեջանի համար:

- Մենք 2015 թվականի Ռիգայի գագաթնաժողովին ունեցանք պրակտիկա, երբ Ադրբեջանը հրաժարվում էր ստորագրել ամփոփիչ հռչակագիրը՝ Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ ձևակերպումների պատճառով: Այս անգամ ի՞նչ կարելի է սպասել Ադրբեջանից:

-Նորից պետք է ասեմ, որ Ադրբեջանն այնքան անկանխատեսելի է, որքան էմոցիոնալ հարցերի քննարկման դեպքում, և դա քչացնում է անհրաժեշտ համբերությունը դիվանագիտությունում հաջողության հասնելու համար: Այս պատճառներով նրանք կփորձեն դրամա կամ թատրոն խաղալ, և կարող են սպառնալ սաբոտաժի ենթարկել գագաթնաժողովը, բայց այդ «դատարկախոսությունը» չի աշխատի շատ պարզ պատճառով՝ Ադրբեջանը շատ է թուլացել եվրոպական դիվանագիտական արենայում, և երկրորդ՝ որովհետև Եվրամիությունն ինքնին կարիք ունի, որ գագաթնաժողովը հաջողի:

-Նկատելի է, որ ԱԺ արտաքին հարաբերությունների մշտական հանձնաժողովի նախագահ Արմեն Աշոտյանը մտահոգություններ ուներ Արևելյան գործընկերության բրյուսելյան գագաթնաժողովի ամփոփիչ հռչակագրի հետ կապված: Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչ պետք է անի Հայաստանը՝ կանխելու համար Ադրբեջանի ցանկությունների իրականացումը: Կարծում եք՝ հիմա Հայաստանն ինչ-որ բան նախաձեռնո՞ւմ է:

-Չնայած որ ես տեղեկացված չեմ բանակցությունների մանրամասներից, բայց վերևում նշածս պատճառներով պայմանավորված՝ ես ավելի վստահ եմ Հայաստանի դիվանագիտական հնարավորությունների վրա, և ինչպես պարոն Աշոտյանը, տեսնում եմ սպառնալիք ոչ թե մեր սեփական դիվանագիտական կորպուսից, այլ՝ Եվրամիության կասկածելի ընկերներից, ինչպես օրինակ՝ Հունգարիայից:

Այնուամենայնիվ ակնհայտ է, որ Հայաստանն ԱլԳ գագաթնաժողովից ավելի շատ դիվանագիտական շահաբաժիններ կունենա և կկարողանա Համապարփակ և ընդլայնված շրջանակային համաձայնագրի միջոցով փրկել ու փրկարար դառնալ Եվրամիության Արևելյան գործընկերության համար՝ Եվրամիությանը հազվադեպ հաջողություն հաղորդելու համար, ինչպես երևում է Հայաստան-Եվրամիություն ստրատեգիական համաձայնագրից: